Herinneringen Oorlog

De Tweede Wereldoorlog in Nijmegen

Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen. De Nederlandse genie blies rondom Nijmegen alle bruggen over de Waal en het Maas-Waalkanaal op. De eerste vier jaar verliepen hier in betrekkelijke rust. Op 22 februari 1944, rond half twee in de middag, werd Nijmegen echter opgeschrikt door een bombardement, uitgevoerd door Amerikaanse bommenwerpers. Nooit in haar 2000 jaar lange historie was de stad zo getroffen als toen. Vrijwel de gehele binnenstad veranderde in enkele ogenblikken in een ruïne. Zo’n 800 mensen vonden hierbij de dood. Op 17 september 1944 begint operatie Market Garden. Amerikaanse en Britse soldaten proberen Nijmegen en andere Zuid-Nederlandse steden te bevrijden. Nijmegen wordt echter fel verdedigd door de bezetters, en wanneer deze zich teveel in het nauw gedreven voelen, verlaten ze de stad. Daarbij wordt een deel van de binnenstad dat nog overeind stond, alsnog in brand gestoken. Onder de slachtoffers ook het stadhuis.
Op 20 september weten de geallieerden de bruggen over de Waal te veroveren. Nijmegen blijft echter nog een halfjaar onder Duits vuur liggen. Op 17 maart 1945 ontplofte de laatste granaat. Na de bevrijding kan de trieste balans worden opgemaakt: 2.200 doden, 10.000 gewonden, 5000 woningen en 500 winkels zijn totaal verwoest, 12.000 mensen zijn dakloos.

Op deze pagina willen we iedereen graag de ruimte geven om herinneringen aan het leven tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nijmegen te delen met onze websitebezoekers. Op deze manier hopen we een bijdrage te kunnen leveren aan het collectief geheugen van onze stad. De nieuwste inzending staat bovenaan.

Vertel óók uw verhaal.

Brieven kunt u sturen naar: Stichting Noviomagus.nl, van Trieststraat 19, 6512 CW Nijmegen

Uw email kunt u sturen naar herinnering@noviomagus.nl

Inzendingen

Herinneringen......door Gerard Centen

Pastoor Zegersstraat 24......door Toon Peters

Puinruimen......door Wim Benda

Robbie Lemmers was mijn broertje......door Piet Lemmers

Voor Rieky Spronk begon de oorlog in 1945......door Nynke Feenstra

Bouw leerling......door Sjaak van de Water

Het gat van Binky......door Wim Benda

Dolle Dinsdag (5 september 1944)......door Wim Benda

Oorlogservaring van een kind......door Eddy Waltman

Gevaarlijk vuurwerk......door Martien Ruikes

Kinderoptocht 5 mei 1945......door Martien Ruikes

"Hulppolitie"......door Martien Ruikes

Extra voeding, en meer......door Martien Ruikes

Luchtalarm......door Wim Benda

De vlucht......door Corrie van der Pijll-Reichgelt

Illegale voedselvoorziening......door Wim Benda

De familie van Doorn......door Willem van Doorn

Mel (Melchior) Meijer.......door Henny Meijer

Herinneringen aan de oorlogsjaren......door Leo Verhees

Oorlogs-herinnering......door Jan Gersjes

Wilhelmina (Mimi) Everdina Aleida Maria Helsen (1933 - 1945)......door Rene Martens

Jantje......door Anje van Buuren-Meinardi

Verzet.....door Ria van Eldonk-Kersten

(Eric) Earle White.....door Philip White

Kameraden.....door Cees de Vos

Het Rode Dorp van december 1944 tot juni 1945......door Wil

Leegsma..... door Wim Brock

Daar zaten we dan onder de "pee-en".....door Wim Segers

Veel leed aan beleefd.....door Sjaak van de Water

Wat ik toen zag, zal ik nooit vergeten.....door Wim Brock

Daden van Verzet.....door Wenzel Wielemann

Nijmegen van 1940 tot 1945, de bezetting, invasie en bevrijding......door Ria van Eldonk-Kersten

Bombardement en frontstadverhalen......door René de Moor

Brief Thijs Boumans......door Rob Boumans

St. Annastraat 97......door Rob Boumans

Tragedie......door Cees de Vos

Christ Toussaint, mijn vader......door Tineke Beukering-Toussaint

Kleine herinneringen aan de granatentijd......door Dick Jacobs

 

terug

Reactie 1:

Wim van Maasakker, 22-06-2015: begin 45 werden veel militairen ingekwartierd bij burgers in Nijmegen. Zo ook bij ons 7 Canadese. Ik was toen 1 jaar en 6 maanden, kreeg van hen chocolade, dat was te merken aan de luiers, vertelde mijn moeder. Ik woonde toen in de Gorisstraat.
Reactie 2:

Dick Jacobs, 16-12-2017: Een kinderlijke herinnering aan 10 mei 1940:
Ik word 's ochtends wakker doordat ik vanuit mijn zolderkamertje mijn ouders beneden in de huiskamer druk hoor praten.
Het is nog vroeg maar de zon schijnt al heerlijk mijn zolderkamer binnen.
Om te voorkomen dat ik -als vierjarige- zelf m'n bed uit kom is het houten traliewerk aan beide zijkanten van het bed omhoog gedaan. Maar ik heb daar een oplossing voor gevonden: ik doe het voeteneind van de matras omhoog, verwijder wat latten uit de bodem, wring mezelf door de ontstane ruimte en kruip onder het bed vandaan.
Nieuwsgierig naar wat de oorzaak van de drukte beneden is, loop ik onze huiskamer/keuken binnen. (Een huiskamer/keuken was vroeger wat we nu een open keuken noemen: vaak een ruime huiskamer met in een hoek een klein keukenblok. Eerlijk gezegd was het keukenblok destijds meer geïntegreerd in de huiskamer dan tegenwoordig veelal het geval is).
Mijn moeder is bezig met de voorbereidingen voor het ontbijt.
Wat m'n vader aan het doen is intrigeert me. Hij staat voor het raam en plakt brede, bruine papierstroken kruislings over de ruiten.
Ik sta verbaasd te kijken en vraag waarom hij dat doet.
Hij probeert me uit te leggen dat het oorlog is. Het begrip 'oorlog' is voor mij volstrekt onduidelijk, dus probeert hij dit duidelijk te maken.
Maar wat heeft dit te maken met dat plakband op de ramen???
Mijn vader zegt dat er bij een oorlog soms ruiten springen (sic!) en dat er dan glas rondspringt. Door nu plakband op de ramen aan te brengen, blijven bij gesprongen ramen de glasscherven aan mekaar hangen.
Achteraf bekeken vraag ik mezelf af of ik ook maar íets van zijn uitleg heb gesnapt.
Ik weet niet meer of ik die vrijdag nog naar de kleuterschool op de Oude Stadsgracht geweest ben. Het gebeuren in onze huiskamer staat me, ondanks het feit dat het alweer bijna tachtig jaar geleden is, nog helder voor de geest!
Reactie 3:

Truus Verhagen-Rutten, 02-04-2018: Ik ben geboren in 1937. Wij woonden in de de Ruyterstraat, waar mijn ouders een melkzaak hadden.
Omdat ons huis op de oosthoek lag kregen wij op een gegeven moment een voltreffer op onze bovenverdieping, het was toen Nijmegen frontstad was. Wij zaten met het gezin in de kelder. Mijn vader wilde naar boven gaan op geroep van mensen: "Rutten waar zit je?" Het alarm was nog niet afgegaan dat het veilig was, dus mijn moeder wilde niet dat hij naar boven ging. Uiteindelijk bleek boven de winkel de voorgevel er uitgeslagen. Wij mochten toen niet meer 's nachts in het huis blijven en zouden moeten slapen in de kapokfabriek. Mijn moeder reed met de jongste in de wandelwagen, waar het wiel afliep. De kapokfabriek was inmiddels vol met mensen en wij moesten door naar de huishoudschool. Toen werd de kapokfabriek met fosforbommen platgegooid. En ook die herinneringen heb ik nog stevig op het netvlies. Je ziet op de bovenverdieping van de school de vlammen en denkt als kind dat het je eigen huis betreft. Op weg naar huis mochten we niet op de fosforplekken stappen en uit angst nam ik de spijlen van de diverse hekjes op de route naar huis.
Reactie 4:

Huib de Groot, 03-04-2018: Mijn grootouders (de Groot-Hallebeek) zijn omgekomen bij de ramp in de kapokfabriek, en ook mijn oom en tante (Zeewald-de Groot) met hun kinderen. Doordat er thuis nooit over is gesproken ben ik al een aantal jaren op zoek naar de toedracht. Een eerste (klein) verslag is te vinden in: De bominslag op de kapokfabriek. Een ramp in Bottendaal en een gedenkteken waard. De Zeeheld. Wijkblad voor Bottendaal 18-6 (2013), p. 8-9.
Het resultaat van mijn zoektocht, onder andere in het Regionaal archief, is inmiddels een artikel van ruim 9200 woorden (met bronnen) dat vrijwel is afgerond. Ik heb nu een veel duidelijker beeld van wat er is gebeurd, want dat is tot nu toe bij mijn weten nooit uitgezocht.
Ik zou heel graag met mevrouw Verhagen-Rutten in contact komen om van haar te vernemen wat ze zich nog van de ramp herinnert. Zij behoort tot de weinigen die nog in leven zijn en het hebben meegemaakt. Zou de redactie mij met haar in contact kunnen brengen? Dat zou ik zeer op prijs stellen.
M.v.g. Huib de Groot

Redactie: contact is gelegd.
Reactie 5:

Gerard Centen, 13-12-2018: Een paar dagen geleden las ik in de krant curieuze vondst: noodvoorraad gevonden in een woning aan de Kwakkenbergweg, dat dee mij gelijk denken aan Johnny and Jonus, twee joodse jonge jongens die met een Amerikaans accent, een gitaar en vrolijke liedjes uitgroeiden tot Nederlands eerste tieneridolen, 1936-1944. In 1938 werd er massaal gehamsterd, want men voelde dat Hitler Duitsland met zijn sterke leger in aantocht was, en dan vraten ze alle voedsel van ons op, dus wie geld had kon hamsteren en verstoppen op plaatsen waar ze het later zelfs niet meer konden vinden, Johnny and Jonus hebben over dat hamsteren een liedje gemaakt in 1939, misschien zijn er mensen die dit leuke liedje nog willen horen dat kan op youtube, helaas deze twee joodse jongens zijn in 1944 in Bergen-Belsen vermoord.
Reactie 6:

Diesje Janssen-Holla, 02-06-2019: Een herinnering van kort na de bevrijding.
Achter het huis van mijn Ouders in de van Welderenstraat, was het gymnasium waar Engelsen waren gestationeerd. Een van mijn Zussen werkt in de keuken van de YMCA, en nog meer zussen gingen er dansen, waardoor er ook nogal wat militairen 's avonds bij ons kwamen om Monopoly te spelen, vaak was er geen elektriciteit en moest er iemand op de fiets gaan zitten om te trappen waardoor de fietslamp wat licht gaf. Er werd heel veel gerookt en de peuken gingen in een speciaal leeg jampotje, die waren voor een mannetje “het Peukenmannetje” die ze op kwam halen, want er zat genoeg tabak nog in om een nieuwe peuk te draaien.
Reactie 7:

Gerard Centen, 28-05-2020: Gisteren was ik op zoek naar een huis in de Vossenlaan waar ik als jongetje van 9 jaar met mijn opa in 1943 of 1944 ben geweest. Later hoorde ik dat in dat huis een joodse familie had gewoond maar die waren gevlucht voor de Duitsers. Dat huis is toen ontruimd en er kwamen toen andere bewoners in. Dat gebeurde met alle huizen in Nijmegen waar joden in gewoond hadden. Meestal verrichtten de mensen die in zo'n woning trokken hand-en-spandiensten voor de Duitsers.
Hoe dan ook, ik ben langs dat huis al vaker gelopen want de oorlog vergeet je nooit.
Ik heb Vossenlaan 28 opgezocht in het boek van Bart Janssen het verdriet van Nijmegen 1940-1945 en nou blijkt dat in dat huis de joodse familie Levitus heeft gewoond. Het hele trieste verhaal begint in het boek op bladzijde 788.
Overigens voor de goede orde ik weet geen naam van die familie die in dat huis gingen wonen, wel weet ik dat de bekende van mijn opa later in dienst was bij de BS Nederland.
Reactie 8:

Diesje Janssen-Holla, 28-05-2020: Ja Gerard, dat na al die jaren herinneringen uit de bezettingstijd naar boven komen.
Een oudere Zus van mij kwam 'n keer thuis met 'n klein jongetje dat alsmaar riep: "Ik heb pien aan 't oor." Mijn Zus wilde dat jongetje laten onderduiken, zijn Joodse Ouders hadden 'n slagerij op de Willemsweg.
Helaas heb ik nooit meer gehoord hoe 't is afgelopen, het gebeurde allemaal stiekem, en ik was pas 12 jaar. Mijn Zus is al lang overleden en ik kan 't haar ook niet meer vragen.
Reactie 9:

Frans S.J. Daniëls, 01-06-2020: Hoogstwaarschijnlijk was dat jongetje (Reactie 8) Rudy Gotschalk. Na de oorlog zat hij enige tijd op de Leerschool in de van Nispenstraat en hij woonde op de Willemsweg waar zijn ouders in de oorlog een slagerij hadden.
Jaren later heb ik hem nog ontmoet toen hij op bezoek was op de camping van mijn Zwager op de Ravenberg in Beek.

Redactie: Was Rudy inderdaad joods? Weet je hoe hij de oorlog overleefd heeft?
Frans: Rudy heeft de oorlog dus overleefd en was Joods. Als je vroeg waar hij ondergedoken zat haalde hij zijn schouders op en lachte wat en liep verder...
Reactie 10:

Diesje Janssen-Holla, 06-06-2020: Sorry voor de late reactie Frans, ik was 'n weekje in Nijmegen bij 'n Nicht. Wat ben ik blij met jouw uitleg over het jongetje Gotschalk. Wat bijzonder dat U dat jongetje -intussen 'n Man- hebt gekend, hartelijk dank voor deze informatie. Zou hij nog steeds in Nijmegen wonen?
Reactie 11:

Vera Oor, 22-02-2022: Dit gedicht had Annie de Vos uit de Hazelaarstraat geschreven in het poëzie-album van mijn moeder. 

Reactie 12:

Jan Herman Groenen, 07-02-2023: Wij gingen met ons gezin meteen naar Winssen toe. Langs de houwitsers in de Biezen naar de brug over het Maas-Waal kanaal, waar vrachtauto's ons opwachtten om ons verder te vervoeren Maas-en-Waal in.
Bijna de hele tijd zijn we in Winssen gebleven, totdat mijn vader zei dat de scholen weer opengingen. Het eerste jaar nog op veilingkisten bij de stadsboerderij in de Verlengde Groenestraat. Pas in de tweede klas was de Sint Antoniuschool opgeknapt, zodat we 'gewoon' les kregen.
Wel zat het gymlokaal nog vol met oudere leerlingen, maar dat werd elk jaar minder. Dan konden we ook gymen in die zaal.
Als we naar school liepen langs de Sint-Annalaan, zagen we het gapend gat door een V1 'verzorgd' - dus de oorlog toonde nog steeds z'n herinneringen.
Vriendelijke groet van Jan Herman Groenen te Apeldoorn.
Reactie 13:

Ruud Montauban, 10-02-2023: Rudi Gotschalk zat vlak na de oorlog bij ondergetekende in de klas: openbare school nummer 10 aan de Reestraat. Onderwijzer was meester Visker (Dobbelmannweg).
Rudi was uitgemonsterd als een klein Canadeesje in een op maat gemaakte battledress. Het was winter en knap koud. De grote Godin schoolkachel op eierkolen kon de klas niet warm krijgen. Op een gegeven moment mochten we in groepjes opwarmen bij de kachel. Terwijl we daar stonden zag ik rook opstijgen uit zijn battledressje en tegelijk riep Rudi: Gevedee wat stinkt het hier. Bleek dat hij vanachter tegen de kachel was gekomen waar een rode gloed zich snel verplaatste over de restanten van zijn legerbroek.... Brandje snel geblust, stank bleef lang hangen....
Voorzover ik weet is Rudi later omgekomen in een verkeersongeluk.

Redactie: dat laatste wordt elders op onze site verteld over Heinz Gotschalk (broer van Rudi?), zie Willemsweg Reactie 19 en volgende.
Reactie 14:

Rob Essers, 10-02-2023: @Redactie (reactie 13) - Rudi Gottschalk was een jongere broer van Heinz Gottschalk die op 28 april 1950 in Amsterdam op 20-jarige leeftijd door een verkeersongeval om het leven kwam; zie overlijdensadvertentie in De Gelderlander van 1 mei 1950.

REAGEER:

Uw aanvullingen of opmerkingen zijn welkom!
Met dit formulier kunt u (nog) geen foto's versturen. Gebruik daarvoor uw e-mailprogramma.
Opmaak kan wel, bv <b>Vet</b> of <i>cursief</i> geeft Vet of cursief.