I. SAMENSTELLING EN TAAK VAN DE COMMISSIE.

Bij Beschikking van de Minister van Oorlog van 8 Juni 1949, Geheim Litt. D 112, werd een Commissie ingesteld, welke tot taak had een deskundig en nauwgezet onderzoek in te stellen terzake van het vraagstuk van de redding van de Waalbrug te Nijmegen in September 1944.

Tot leden dezer Commissie werden daarbij benoemd:

Luitenant-Generaal b.d. J.J.G. BARON VAN VOORST TOT VOORST, Adjudant in Buitengewone Dienst van Hare Majesteit de Koningin, tevens Voorzitter,
Reserve-Generaal-Majoor b.d. H. KOOT, Kanselier der Nederlandse Orden, en
Generaal-Majoor tit. b.d. D.A. VAN HILTEN, Hoofd van de Krijgsgeschiedkundige Afdeling van de Generale Staf.

Bij Beschikking van de Minister van Oorlog van 17 Mei 1950, D.G. Litt. C 111, werd de Commissie uitgebreid met:

Luitenant-Generaal b.d. W.F SILLEVIS en
Generaal-Majoor b.d. J. ZWART.
Als Secretaris van de Commissie trad op Luitenant-Kolonel C.M. OLIFIERS.

(...)

C o n c l u s i e s.

De Commissie heeft, in haar voorafgegaande uiteenzetting en in de bijlagen A en B dezes, de feiten en reconstructies in hun onderling verband en gevolgen beschouwende, gemeend terwille van een logische ontwikkeling reeds hier en daar enigszins vooruit te moeten lopen op haar eindconclusies.

Zij vat deze hieronder puntsgewijze samen.

1. Voor de Commissie is komen vast te staan, dat de vernieling van de brug door de Duitsers grondig was voorbereid en dat de ladingen met geleidingen en ontstekingsmiddelen waren bevestigd met uitzondering van die voor de lading op het brugdek. De lading onder de brug is door een Brits pionierofficier na de verovering van de brug nog intact en voorzien van de ontstekingsmiddelen bevonden, terwijl de lading op het brugdek ongevaarlijk in losse onderdelen in de goot lag.

2. Aangezien de Duitsers de brug nodig hadden voor een voorgenomen tegen-offensief mocht deze niet worden vernield.

3. Gebleken is dat sabotage aan de op de brug aanwezige springlading is gepleegd, welke sabotage door de Duitsers werd ontdekt, waarbij de saboteur ternauwernood ontkwam. De schade is daarna door de Duitsers hersteld.

4. Uit het onderzoek is overtuigend gebleken:

dat JAN VAN HOOF zich zelfs met zijn leven vrijwillig wilde inzetten voor het behoud van de brug;

dat voor een dergelijke uiterst gevaarlijke sabotage van de eerste aanvang af de plannen en verkenningen door hem zijn beraamd, besproken of verricht.

Weliswaar kan JAN VAN HOOF niet met absolute zekerheid als dader van de in punt 3 bedoelde sabotage worden aangemerkt, doch de mogelijkheid is niet buitengesloten, dat het JAN VAN HOOF is geweest, die deze sabotage en wel op 18 September tussen 11.00 en 14.00 tot uitvoering moet hebben gebracht, daartoe gebruik makende van de enige door de Commissie op grond van feiten erkende mogelijkheid voor hem om deze sabotage, ondanks de daaraan verbonden imminente gevaren, te verrichten, waarbij het geluk hem zeer moet hebben gediend.

Daarbij komt:

dat hij blijkens de gegeven karakterbeschrijving tot een dergelijke daad in staat was en als gelovig Rooms-Katholiek zich daartoe geestelijk had voorbereid;

dat de uitlatingen van JAN VAN HOOF op 18 en 19 September, als "de brug is gered", bewezen zijn door hem te zijn geuit en deze uitlatingen niet anders kunnen slaan dan op een door hem persoonlijk verrichte sabotagedaad, waarvan althans hij de vaste overtuiging had, dat deze effectief was en hij zich dus daarover kon uitlaten in de bewoordingen, althans met de strekking, zoals verscheidene getuigen onder ede hebben verklaard.

5. Ook de toestand waarin hij, zo lichamelijk als geestelijk, op 18 September omstreeks 14.00 in de Museum Kamstraat terugkeerde, wijst op het mogelijke van een door hem onmiddellijk tevoren uitgevoerde sabotagedaad.

6. De Commissie erkent het verwonderlijke in het stilzwijgen van JAN VAN HOOF op Sionshof in de namiddag van 19 September over zijn daad, temeer daar dit stilzwijgen ernstig afbreuk aan zijn daaraan voorafgaande uitlatingen kan doen.

Hiertegenover stelt de Commissie echter in de eerste plaats VAN HOOF's uit verschillende getuigenissen van derden en uit zijn eigen daad onmiskenbaar gebleken Godsvertrouwen, betrouwbaarheid en trouw, eigenschappen welke haar opperste beproeving en vervulling vonden in het zich geven tot in de dood.

Voor dit vreemd aandoende stilzwijgen zal VAN HOOF voor zichzelf zijn werkelijk goede redenen hebben gehad, waaromtrent men echter in het duister tast.

7. De Commissie is dan ook op grond van de door haar vastgestelde feiten, zomede van de logische reconstructie van de mogelijke handelingen van JAN VAN HOOF overtuigd, dat JAN VAN HOOF met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid sabotage aan de springlading van de brug heeft gepleegd en dat zulks in de mutatie voor een onderscheiding als zekerheid tot uiting dient te komen. 1)
____________________
1) Het lid der Commissie D.A. VAN HILTEN is van mening dat, aangezien de Commissie niet met zekerheid heeft kunnen vaststellen dat JAN VAN HOOF de sabotage heeft gepleegd, hij zich niet kan verenigen met het voorstel zulks toch met zekerheid tot uiting te brengen in de mutatie op grond waarvan aan JAN VAN HOOF bij K.B. de M.W.O. 4e kl. posthuum blijft toegekend. Overigens is dit lid van oordeel dat, voor wat betreft de verrichtingen van JAN VAN HOOF op 18 September tussen 11.00 en 14.00, geen positieve conclusies kunnen worden getrokken uit:

a. de beweringen van een onbekend gebleven Duits militair, waarvan de Commissie uit de tweede hand kennis kreeg en welke zij niet heeft kunnen controleren.

b. de verklaring van een Duits onderofficier van de pioniers, die tijdens de strijd noch op de brug, noch in de nabijheid van Nijmegen aanwezig was en zich niet kon herinneren wanneer de door hem bedoelde sabotage zou zijn gepleegd.

Dit gevoegd bij VAN HOOF's onverklaarbaar gedrag op Sionshof en de ongelofelijke moeilijkheden voor een burger om tijdens de gevechtshandelingen op de bewaakte brug door te dringen tot de springlading, deze onklaar te maken en wederom zonder ongevallen te ontkomen maken het dit lid niet mogelijk de conclusie te aanvaarden dat JAN VAN HOOF met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid de sabotage heeft gepleegd. JAN VAN HOOF heeft nimmer gezegd, dat hij persoonlijk de brug heeft gered of daartoe een sabotagedaad heeft verricht en aangezien de bestaande twijfel hierover naar het oordeel van dit lid ook niet door het grondig onderzoek van de Commissie is weggenomen kan dit lid slechts aannemen, dat VAN HOOF op 18 September tussen 11.00 en 14.00 daartoe waarschijnlijk een poging heeft gedaan, hetgeen dan ook naar zijn mening, op grond van de door de Commissie vastgestelde feiten, alleen in aanmerking zou kunnen komen om in 3e alinea van de bij punt 10 van de Conclusies bedoelde mutatie tot uiting te worden gebracht.

8. De Duitsers hebben echter de aanslag bemerkt en VAN HOOF's mogelijke daad werd niet gevolgd door het naar de brug doorstoten van de op 18 September voor deze actie aanvankelijk ingezette compagnieën Amerikaanse parachutisten. Derhalve hadden de Duitsers de gelegenheid het tot springen brengen van de brug opnieuw te verzekeren. Tenslotte zijn zij op grond van de terzake gegeven bevelen op het beslissende ogenblik niet tot vernieling van de brug overgegaan.

Daarom kan JAN VAN HOOF niet worden beschouwd als "de Redder " van de brug. Wel komt hem onvergankelijke eer toe voor hetgeen hij tot behoud van de brug als uitstekende daad van moed, beleid en trouw heeft verricht met inzet van zijn leven.

9. Ten aanzien van zijn optreden op 19 September, o.m. als gids van een Britse verkenningswagen, waarbij hij die dag te 17.30 is gesneuveld, moge de Commissie verwijzen naar hetgeen hierover in Bijlage A onder II, 5 is vermeld. Hierbij onderscheidde hij zich door bijzondere moed en voortvarendheid.

10. De Commissie is derhalve unaniem van mening dat hem posthume inschrijving van Ridder der 4e klasse in de registers der Militaire Willems-Orde ten volle blijft toekomen.

Evenwel dient de derde zinsnede van de mutatie op grond waarvan bij K.B. van 19 Juli 1946, No. 5, Jan, Jozef, Lambert VAN HOOF is ingeschreven in de registers van de Kanselarij der Nederlandse Orden als Ridder der 4e klasse der Militaire Willems-Orde te worden gewijzigd, terwijl in de tweede zinsnede het woord "levensgevaar" zou dienen te vervallen en de laatste zinsnede ware aan te vullen.

Immers de derde zinsnede luidt:

"Heeft in September 1944, terwijl deze brug gedurende anderhalf uur onder zó hevig artillerievuur der Geallieerden lag, dat de Duitse bewakingsafdeling van de brug was teruggetrokken, zich geheel alleen daarheen begeven en het ontstekingsmiddel (een lont) zeer kort vóór dit tot het detoneren van de springlading werd aangestoken, doorgeknipt".

Gewijzigd en aangevuld zou de omschrijving thans kunnen luiden.

"heeft zich door het bedrijven van uitstekende daden van moed, beleid en trouw onderscheiden door in Augustus 1944 plannen te beramen en te bespreken om te beletten, dat de Duitsers de grote verkeersbrug over de Waal te Nijmegen, welke voor de Geallieerde legerleiding van veel belang was, tot springen zouden brengen.

Heeft zich daartoe op de hoogte gesteld van de plaats van de springlading, van de ligging en samenstelling van het daarheen leidende ontstekingsmiddel en van de mogelijkheden deze buiten werking te stellen.

Heeft op 18 September 1944 met grote voortvarendheid, voorbeeldige moed en vastberadenheid van de gedurende enkele uren op en om de brug heersende gevechtsomstandigheden gebruik weten te maken om onder imminent levensgevaar en geheel alleen zijn vrijwillig op zich genomen taak tot het buiten werking stellen van het ontstekingsmiddel te volbrengen.

Heeft zich de volgende dag beschikbaar gesteld als gids van een Britse lichte verkenningswagen, welke, ver voor het eigen front doorgedrongen zijnde, door de vijand buiten gevecht is gesteld. Is daarbij gesneuveld."

's-Gravenhage, 21 November 1951.

DE COMMISSIE:

w.g.
Luitenant-Generaal b.d. J.J.G. BARON VAN VOORST TOT VOORST, Voorzitter,
Luitenant-Generaal b.d. W.F. SILLEVIS,
Generaal-Majoor b.d. J. ZWART,
Reserve-Generaal-Majoor b.d. H. KOOT,
Generaal-Majoor tit. b.d. D.A. VAN HILTEN,
(Onder het voorbehoud tot uiting gebracht in de noot 1) op punt 7 van de Conclusies)