vrijgeb69

De Teersdijk in stadsdeel Dukenburg is een bochtig, met oude bomen omzoomd pad op een lage dijk, dat verschillende malen door wegen wordt doorsneden. Het pad begint vlakbij het Maas-Waalkanaal en slingert in westelijke richting door Zwanenveld en langs Tolhuis. Het eindigt in de 78ste straat van die wijk, maar duikt iets verderop weer op als zijstraat van de Streekweg. De Teersdijk loopt tenslotte dood tegen het talud van de snelweg A73.
De Teersdijk is een weg met een lange historie. Al in de Romeinse tijd was het een onderdeel van de weg vanuit Noviomagus richting Wijchen. In de middeleeuwen, toen de dijk de naam Teersstraat droeg, vormde de weg een belangrijke schakel in de route van Nijmegen naar ’s-Hertogenbosch en Antwerpen. In het eerste kwart van de 18de eeuw werd de Teersdijk – toen Graafse Straat geheten – verhard, waarmee de functie als hoofdverkeersweg werd bevestigd. In de 19de eeuw was de dijk zelfs onderdeel van de ‘rijksweg 1e klas nummer 8’, de hoofdweg van Brussel naar Groningen (voor meer informatie over de loop van deze weg in Nijmegen: klik hier).
Een fenomeen dat zich in de 19de eeuw snel ontwikkelde was dat van het heffen van tol op belangrijke wegen. Wilde men over een doorgaande weg rijden, dan moest daar een klein bedrag voor worden betaald aan de tolwachter (en indirect aan de gemeente), die vervolgens de tolboom opende. Voetgangers hadden vrije doorgang.
In 1838 kreeg Nijmegen toestemming van het rijk om tol te heffen op de Teersdijk. De plaats voor het tolhuis werd zorgvuldig gekozen: het kwam te staan direct na de laatste afslag naar het dorp Neerbosch. Zo bleven alle inwoners van Nijmegen gevrijwaard van betaling! Het in 1839 gebouwde tolhuisje werd ontworpen door stadsarchitect Pieter van der Kemp en bestond uit een eenlaags bouwwerkje met een kelder. Het vooruitspringende portaal kreeg aan de zijkanten kleine vensters, waardoor de tolwachter iedereen kon zien aankomen. In 1853 werd het tolwachtershuisje met een verdieping verhoogd. De tolwachter richtte beneden een cafeetje in en verplaatste zijn woning naar de bovenverdieping.
Aan de Teersdijk werd tol geheven tot 1908. Daarna was in het pand enige tijd een tabakszaak gevestigd, maar de nering hield definitief op toen de Teersdijk door de aanleg van het Maas-Waalkanaal in 1920-1927 zijn functie verloor. Verderop werd een nieuwe weg naar Grave aangelegd en het verkeer op de Teersdijk droogde op.
Het tolhuis gaf eind jaren ’60 zijn naam aan de woonwijk die toen aan de overzijde van de Teersdijk werd aangelegd. Het huis zelf werd gerestaureerd en uitgebreid en is nog altijd als woonhuis in gebruik.