Artikel uit De Gelderlander van 02 Artikel uit De Gelderlander van 02-11-2001

Fresco's van de middenstand

Door WERNER BOSSMANN

Muurreclames conserveren het verval, wijzen de weg naar een verdwenen stad. Een Landelijk Platform pleit voor restauratie en bescherming.

De Fort Kijk in de Pot Straat in Nijmegen is ondanks zijn exotische naam een gewone woonstraat. Hij wordt halverwege doorsneden door de Coehoornstraat, maar verder is er op een herfstmiddag op de natte straat tussen de Groesbeekseweg en de Groesbeeksedwars weinig te beleven. Aan het ene uiteinde van de straat is een eetcafé gevestigd, vrijwel aan het andere een koffieshop.

In het Nijmegen van tussen de wereldoorlogen had je in alle wijken bakkers, slagers en kruideniers. Alleen de hoge panden op de hoek met hun lange blinde muren herinneren er nog aan dat je hier bakkers slagers en kruideniers had. Nu worden de hoekpanden meestal bewoond door jonge gezinnen en eeuwig startende ondernemers.

Ze doen hun boodschappen bij de supermarkt met de platte lichtbakken. Hes Levensmiddelen aan de Groesbeeksedwarsweg bestaat niet meer. De muurreclame van Hes is met groene verf op een gele achtergrond weer tevoorschijn gehaald, opnieuw geschilderd op initiatief van de nieuwe bewoners.

Het is een monument voor de verdwenen middenstand en de gewone mens van toen. 'Op deze plek kwamen jarenlang dagelijks tientallen huisvrouwen bijeen om boodschappen te doen'. Het staat er niet, maar dat zegt de reclame wel.

In de Lange Hezelstraat herinnert een enkel woord aan de vroegere bestemming van boekhandel Pelgrim. 'Sigaren' staat er verticaal geschilderd op de smalle zijgevel.

Toonbanken, weegschalen, snoepscheppen zijn verkocht, het enige wat niet versjacherd kon worden de muurschildering is er nog, zij het verstopt onder twee aluminiumstrips.

Een schilder met respect voor het ambacht van zijn voorganger heeft het niet over zijn hart kunnen verkrijgen om er met witkalk overheen te gaan. Zo bleven in Nijmegen ruim dertig reclames gespaard.

De twee Nijmeegse voorbeelden van muurreclame zijn typisch Nederlands, zegt Peter Nijhof van de Rijksdienst voor Monumentenzorg en lid van het Landelijk Platform Muurreclames. Lokale neringdoende schildert naam van zijn zaak op gevel, die variant is in Nederland veruit in de meerderheid.

Grote fabrikanten kozen in Nederland in tegenstelling tot in België voor adverteren op emaille borden. Dat was goedkoper dan schilders engageren en muurhuur was duur, speciale bemiddelingsbureaus dreven de prijs op.

Nederland telt naar schatting duizend verborgen muurreclames, uit de periode 1890-1960. Fresco's van de middenstand. Nauwkeurige gegevens ontbreken, volgens Nijhof. Het is een verwaarloose tak van de cultuurhistorie; zelfs het tellen moet nog beginnen. Alleen in Kampen wordt het conserveren van muurreclames structureel aangepakt, met steun van gemeente, VVV en de Kampense kasteleins. Die malen niet om invloeden uit Art Nouveau en De Stijl, maar varen wel bij de wandelroutes die langs 'Kanis en Gunnink', 'Broodfabriek De Toekomst' en zo'n dertig andere opgeknapte schilderwerken voeren. 'Ordinair gerestaureerd', zeggen sommige liefhebbers. "Binnen het platform zijn de meningen verdeeld. In Kampen zou iets te lustig met de verfkwast omgesprongen zijn. Alles is immers vergankelijk, zeggen sommigen."

Want wat is er nu mooier dan tijdens een stadswandeling te worden verrast door een afgebladderde muurreclame? "Je hebt reclames in beide stadia nodig. Ook wat opgeknapte om de zaak wat steun te geven. En wat afgebladderde voor de sfeer.'' Nijhof persoonlijk ziet het proces van vergaan het liefst geconserveerd, met een laagje vernis.

België heeft een grotere en vrijere traditie, in vergelijking met de Nederlandse muurreclamecultuur. "En ze zijn minder rücksichtslos weggeschilderd. Daar was een hele infrastructuur afhankelijk van de muurreclame, reden waarom het medium daar tien jaar langer meeging."

Uit het Kamper initiatief komt nu een landelijk platform voort dat helpt bij bemiddeling en financiering van restauraties. Afgelopen weekeinde presenteerden de vrienden van de muurreclame een plan waaruit per provincie een voorbeeldproject moet komen. In Harlingen en Valkenburg zijn ze al bezig, de gemeente Utrecht maakte het beschermen van muurreclames vijftien jaar gelden al tot vast onderdeel van het monumentenbeleid.

Internet: www.elve.net/padv.

www.noviomagus.nl


REAGEER:

Uw aanvullingen of opmerkingen zijn welkom!
Met dit formulier kunt u (nog) geen foto's versturen. Gebruik daarvoor uw e-mailprogramma.
Opmaak kan wel, bv <b>Vet</b> of <i>cursief</i> geeft Vet of cursief.