Nijmegen1892

Boekje Nijmegen 1892

Op maandag 28 maart 2005 werd op de paasmarkt in Nijmegen ons, in eigen beheer uitgegeven, nieuwe wandelboekje gepresenteerd. Het 36 pagina tellende boekje is rijk voorzien van oude foto's en bevat bovendien een ingevouwen A3 stadsplattegrond uit 1897 met daarop aangegeven de wandelroute die voert door het nieuwbouwgebied van 1892. Het boekje kost slechts 5 Euro. Vanaf dinsdag 29 maart ligt het boekje bij boekhandel Dekker van de Vegt aan de Marikenstraat in Nijmegen. Uiteraard is bestelling via deze website ook mogelijk. U draagt dan wel één Euro bij aan de verzendkosten waarmee het totaalbedrag uitkomt op 6 Euro.

Het boekje is inmiddels uitverkocht

Na binnenkomst van uw email met vermelding van uw naam en adres wordt het boekje u binnen een week toegezonden. Na ontvangst kunt u vervolgens het bedrag overmaken.

Deze stadswandeling door de 19e eeuwse stadsuitleg van Nijmegen is gemaakt aan de hand van een serie columns uit het Nijmeegsch Weekblad uit 1892. Deze reeks werd geschreven door dominee Barend ter Haar Bz.(1831-1902), predikant van de St. Stevenskerk, met als doel zijn mede-Nijmegenaren “de namen der nieuwe straten [te] verklaren en hun de belangrijkste bijzonderheden uit Nijmegen’s geschiedenis mede [te] deelen.”

In het laatste kwart van de 19e eeuw waren grote delen van de stad pas aangelegd. De stadsmuren en uitgebreide vestingwerken rond de oude stad mochten tot grote opluchting van veel Nijmegenaren in 1874-1876 eindelijk gesloopt worden. In de decennia daarna werd driftig gewerkt aan de uitbreiding van de stad: tussen 1880 en 1900 nam de bevolking toe van omstreeks 25.000 naar 45.000 inwoners. In 1892 waren de singels rond het oude centrum nog nauwelijks bebouwd, en ook de wijken daarbuiten waren nog lang niet vol op het moment dat ds. ter Haar zijn “Wandelingen door Nijmegen” schreef. Veel van de nieuwe straten werden genoemd naar personen die een belangrijke rol hadden gespeeld in de geschiedenis of de geschiedschrijving van Nijmegen. In zijn columns gaf ds. ter Haar uitleg bij deze namen.

Het Nijmeegsch Weekblad, het krantje waarin deze serie artikelen verscheen, heeft slechts zo’n 10 jaar bestaan na zijn oprichting in 1892. Het was van opzet een soort discussieforum, met veel ruimte voor ingezonden brieven, met name over de Nijmeegse politiek. De redactie formuleerde het doel in het eerste nummer als volgt: “door het vrij uitspreken en verdedigen van verschillende zienswijzen, door redaktie en lezers, de geestelijke en stoffelijke belangen van Nijmegen te behartigen.” De redactie van het blad wilde anoniem blijven en slaagde daar goed in. H.J. Braam, die in 1969 een scriptie schreef over het Nijmeegsch Weekblad, heeft veel moeite moeten doen om hun namen te achterhalen. Oprichter en hoofd van de redactie was dr. Johan van der Sijp (1856-1943), huisarts te Nijmegen. Zijn vooruitstrevendheid blijkt onder andere uit het feit dat hij in Nijmegen de eerste huisarts was die de koets verruilde voor de fiets bij het afleggen van zijn visites. Samen met een stel vrienden, de heren Trosée, Riveaux en Ter Haar, richtte hij het Nijmeegsch Weekblad op, met radicaal-socialistische inslag. Het blaadje is na zijn verdwijnen al snel in de vergetelheid geraakt; zelfs het Nijmeegs Gemeentearchief beschikt niet over de complete jaargangen.

Deze wandeling bestaat uit de letterlijke tekst van een deel van de artikelen van ds. ter Haar. Om de leesbaarheid en “wandelbaarheid” te bevorderen heb ik alleen op verscheidene plaatsen stukken tekst weggelaten (aangeduid met […]), met name daar waar de auteur zichzelf verliest in uitgebreide geromantiseerde beschrijvingen van gebeurtenissen uit het verleden. Ook heb ik een onderscheid aangebracht in aanwijzingen voor de wandelaar (recht gedrukt) en achtergrond informatie (schuin gedrukt). Op deze manier is een unieke historische stadswandeling ontstaan, die de wandelaar met andere ogen laat kijken naar een bijzonder stukje Nijmegen. Met behulp van foto’s die zoveel mogelijk uit dezelfde tijd stammen en een reproductie van een stadsplattegrond uit die tijd kunt u zich een beeld vormen van de nieuwbouwwijken aan het eind van de 19e eeuw. De totale wandelduur bedraagt ongeveer 2 uur. Onderweg komt u verschillende café’s en terrasjes tegen.

Anna Simon

Stichting Noviomagus.nl