P80a

Reactie 1:

Wil Smits, 15-09-2016: Onder "gem. Nijmegen" op de kaart ligt een kleine kolk. Van die kolk is tegenwoordig een groot stuk gedempt voor de kanaaldijk. Hoe heet die kolk?
Wel grappig dat Weurt schijnbaar eens gemeente Nijmegen was.

Redactie: beweeg de muis over onderstaande satellietfoto voor een vergelijking met de plattegrond.

Reactie 2:

Mw. Jopie Huisman, 16-09-2016: De naam van de kolk is mij onbekend. Wat de gemeentegrens betreft: daarover heb ik hier mijn vroegste jeugdherinneringen mogen schrijven onder het onderwerp "Grenspalen".

Reactie 3:

Hans van den Heuvel, 16-09-2016: hoe die kolk heette weet ik niet, ik weet wel dat mijn ouders het vaak over een kolk hadden op die hoogte, de Koningstraat die daar weer onder ligt is volgens mij de huidige Weurtseweg. Op deze kolk werd in de winter altijd geschaatst.
Ik denk trouwens niet dat Weurt ooit deel uitmaakte van de gemeente Nijmegen, wel lag lange tijd een gedeelte van de gemeente Weurt aan deze kant van het Kanaal. Als je namelijk vroeger op de centrale werkte kreeg je reisgeld omdat je buiten de gemeente werkte. Later zijn die gemeentegrenzen gecorrigeerd.

Reactie 4:

Rob Essers, 16-09-2016: Op bijgevoegde afbeelding afkomstig van de Historische @tlas Nijmegen heb ik de Luchtfoto 2015 gecombineerd met de Perceelsgeschiedenis 1655-1832. Hierop is te zien welke delen bij de invoering van het kadaster in 1832 in de kadastrale gemeente Neerbosch lagen.

De grens met de gemeente Beuningen is pas gewijzigd bij de Wet van 13 februari 1980 (Stb. 31), die op 1 januari 1981 in werking is getreden. Voor die tijd lag de Weurtse Sluis in Weurt (gemeente Beuningen). Langs de Waal liep het Nijmeegse grondgebied door tot midden in het Grindgat.

De buitendijkse kolk lag precies op de grens van de kadastrale gemeente Neerbosch, Sectie A: de Biezen, en de kadastrale gemeente Weurt, sectie B: Weurt. De binnendijkse kolk ten oosten daarvan lag geheel in Weurt. Deze heeft plaats gemaakt voor de monding van het Maas-Waalkanaal. De buitendijkse kolk is bij de aanleg van het het Maas-Waalkanaal bijna geheel verdwenen.

Op de rivierkaart uit 1875 staat de tekst "Gem:NIJMEGEN" iets te ver naar links. In de buitendijkse kolk staat waarschijnlijk het jaartal 1784. In de Chronijk van de STAD der BATAVIEREN van Johannes Smetius wordt de dijkdoorbraak in dat jaar op pagina 271 beschreven. In voetnoot (z) wordt melding gemaakt van de vondst van de resten van een olifant. Bij het herstel van de dijk heeft men niet de moeite genomen om de kolk te dempen, maar is de dijk er met een bocht omheen gelegd.

In de grotere binnendijkse kolk staat volgens mij het jaartal 1672. Aan de noordkant ervan liep de dijk in een rechte lijn. Of de beide kolken ook een naam hadden, betwijfel ik. Alleen de grotere kolken zoals de Heessche Kolk, Duivels Waai en Moespotsche Waai hadden een naam.

Reactie 5:

Rob Essers, 17-09-2016: Bij pdok.nl vond ik vrijwel dezelfde Historische rivierkaart (zie 1e druk serie 1) waarop ik kon inzoomen op de tekst en de jaartallen.

Reactie 6:

Mark van Loon, 19-09-2016: In Het Schependom van Nijmegen uit 1912 staat vanaf p 118:

Na om het fort getrokken te zijn gaat onze weg weder over den Waaldijk en al spoedig is nu de 1ste steenoven, toebehoorende aan mevrouw de Wed. Bloem en Zonen, bereikt. Op den 1sten steenoven volgen de 2de en 3de steenoven, beide toebehoorende aan de Gebroeders Burgers te Weurt.
Inmiddels zijn wij vier kolken voorbijgegaan, die bij verschillende doorbraken zijn ontstaan. De eerste kolk is niet zoo groot als de tweede, die ongeveer 3 H.A. land verzwolgen heeft.
Die tweede kolk wordt wel eens Weurtsche kolk genaamd, maar 't is de Heesche kolk, die bij de doorbraak in 1799 moet ontstaan zijn. [..] De vierde, binnendijks gelegen kolk, wordt wel eens de Moespot genoemd, maar op de stafkaarten vinden wij tusschen Weurt en Beuningen een kolk aangegeven met den naam "de Moespotsche Waai". Een oud vrouwtje zou n.l. bij een doorbraak juist bezig zijn geweest om haar moespot op het vuur te koken, toen zijn door de doorbraak overvallen, met haar hutje in den maalstroom werd verzwolgen zonder dat er ooit iets van haar of het gebouwtje is teruggevonden.

Over de 3e kolk wordt niets gezegd. De gezochte naam kan dus 'Moespot' zijn, hoewel de tekst deze 4e kolk 'binnendijks' noemt. Mogelijk een verschrijving: hier zal een tegenstelling met de andere kolken bedoeld zijn en die liggen alle 3 aan de zuidzijde van de dijk. Schrijver heeft wel twijfels bij de naam 'Moespot' omdat 2,5 km stroomafwaarts al een 'Moespotse Waai' bestaat.

Reactie 7:

Rob Essers, 19-09-2016: Bij het veronderstellen van een verschrijving is voorzichtigheid geboden. Met de "vierde, binnendijks gelegen kolk" kan ook de derde kolk uit 1672 bedoeld zijn in plaats van een buitendijks gelegen kolk die pas in 1784 is ontstaan. Het is logischer dat de oudste kolk – al dan niet ten onrechte – Moespot werd genoemd. Dan kan het verhaal over het vrouwtje meer dan een eeuw langer doorverteld zijn...

Verhalen willen nog wel eens een eigen leven gaan leiden. Dat geldt ook voor de melding over de vondst van de resten van een olifant (zie reactie 4). In De Geschiedenis ligt op straat; straatnamen in Beuningen, Ewijk, Weurt en Winsen (1998) van de Werkgroep Beuningse straatnamen staat op p. 34:

"Van de talrijke doorbraken in het gebied van de huidige gemeente Beuningen willen we er echter slechts één noemen: die van 1805 te Weurt. Deze dijkdoorbraak bracht namelijk wel een heel bijzonder gevolg met zich mee. In maart van het genoemde jaar, enkele weken na de doorbraak, ontdekte men in Weurt “onder het ingeloopen zand, het gebeente van den kop van een zeer groot dier, hetwelk door sommigen voor eenen oeros gehouden werd, maar meer dan waarschijnlijk tot het geslacht der mammouths, of van eenige andere reusachtige diersoort uit de voorwereld te brengen is.” Jammer genoeg vermeldt Van der Aa, van wie dit relaas uit 1840 afkomstig is, niet wat er met deze beenderen is gebeurd. (...)"

Mogelijk gaat het bij de resten van de olifant (1784) en mammoet (1805) om dezelfde vondst. Waarschijnlijk zijn er in 1784 bij de vierde kolk resten van een mammoet gevonden.

verdwenen?
Op de luchtfoto uit 2015 is er nog duidelijk een kolk zichtbaar. Op andere (lucht)foto's is dat niet het geval; zie ook Street View (juli 2009). Van een diepe kolk is in ieder geval niets meer over. Waarschijnlijk loopt het restant alleen bij hoge waterstanden vol (kwel)water.

Reactie 8:

Wil Smits, 04-10-2016: Allereerst allen dank voor jullie reacties! Had er niet zoveel verwacht. Erg leuk!!
Re: Jopie Huisman. Ik ben zelf ook een 'Wurtse'. ik weet dat de Biezen, daar waar de huidige centrale staat, vroeger Weurt was. Hier is mijn moeder geboren. Zij en mijn vader waren beide 'Weurtse'...
Re: Hans van den Heuvel. De ouders van mijn oma woonden in het 'huidige kanaal' Die kolk(en) zijn idd geheel verdwenen.
Re: Rob Essers, Mark van Loon. Dank jullie. Leuk om die kroniek te lezen. Erg mooi!! Aangaande de huidige door mij bedoelde kolk (ik ken m als de kolk van Jan Schamp ;) ); Klopt die loopt alleen bij hoog water vol met kwelwater, en is de vergaarkom voor de ontstane verdieping. Dus ondiep is ie wel.
Dank jullie wel allemaal!! Top!
Nog iets voor de liefhebbers: www.topotijdreis.nl. Hier kun je vrij nauwkeurig inzoomen op diverse oude kaarten.

Reactie 9:

Henk Termeer, 12-10-2016: In de afdeling luchtfoto's van de informatieve historische site over Weurt, oudweurt.blogspot.nl is een luchtfoto uit 1924 opgenomen van het graven van de monding van het Maas-Waalkanaal. Daarop is prima te zien dat de nieuwe kanaalmonding de buitendijkse kolk uit 1784 halveert en verder dat ook het grootste deel van de nabijgelegen, wat grotere binnendijkse kolk uit 1672 voor de monding van dat kanaal is benut.

Reactie 10:

Piet Albers, 21-08-2020: Beste Wil Smits (Reactie 1),
volgens mij heette de betreffende kolk "De Palsakker", en had dezelfde naam als de daarbij behorende hoeve "De Palsakker" (of andersom natuurlijk). De kolk heeft meerdere eigenaren tegelijk gehad en is onteigend in de periode dat het Maas-Waal kanaal gegraven ging worden.
De Palsakker is het oudste eigendom van de familie Wouters in Weurt (eerste helft 18e eeuw) en is jarenlang het eerste Weurtse huis geweest vanuit Nijmegen, of het laatste, al naargelang de gemeente de nummering begon.
In 1885 is er Jan Albers komen wonen, getrouwd met Helena Wouters. Het is via verkoop eigendom geworden en na overlijden van Jan Albers sr overgegaan/-gekocht door Jan Albers jr., die wij altijd hebben gekend als Janoom van de Palsakker. Zoals de kolk is ook het huis "slachtoffer" geworden van kanaal en centrale.
Wees, verre neef, zeer gegroet

Reactie 11:

Henk de Kleijn, 11-04-2021: Hoewel ik geen enkele kennis of betrokkenheid heb met bovenstaand onderwerp toch een reactie:
In een akte van erfdeling betreffende de Flierakker te Beuningen uit 1650 wordt gesproken over onderhoud van "drie roeden dijks gelegen aan de moespot".
De kolk uit 1672 zou dan niet de Moespot zijn.

Redactie: Waar in Beuningen ligt de Flierakker? Ligt de in de akte genomde Moespot daar ook? Wellicht is dat dan de kolk die in het citaat bij reactie 6 genoemd wordt:
De vierde, binnendijks gelegen kolk, wordt wel eens de Moespot genoemd, maar op de stafkaarten vinden wij tusschen Weurt en Beuningen een kolk aangegeven met den naam "de Moespotsche Waai".
Dan nog is het mogelijk dat ook in Nijmegen een kolk was met die naam.