Oma in bevrijdingstijd

© auteursrechtelijk beschermd. Digitale bewerking; Henk Kersten/Stichting Noviomagus.nl

Onlangs verscheen het boek 'Pianist in bevrijdingstijd' van Jan Hendriks. Als 19-jarige schreef hij een dagboek over de bevrijding van Nijmegen in september 1944, plus de zes lange maanden dat Nijmegen in de frontlinie lag. Hendriks' meeslepende verslag blijkt niet het enige dagboek uit die tijd. Ook mijn overgrootmoeder, Jannetje Kleinveld-Koornwinder, begon in september 1944 een dagboek. In de euforie van de naderende bevrijding richtte ze zich in een brief tot haar kinderen, die het ouderlijk huis in Nijmegen al reeds lang hadden verlaten. Nadat Nijmegen op 22 september definitief was bevrijd, stokte de Geallieerde opmars. Nijmegen werd frontstad en bleef zes maanden lang in de greep van de angst. Het Westen des lands bleef bezet en Jannetjes brief groeide ongewild uit tot een compleet dagboek, waar ze elke dag haar bevindingen aan toevertrouwde. 

Het verschil met 'Pianist in bevrijdingstijd' is groot: Jannetje Kleinveld was al 69 toen ze haar aantekeningen begon, bovendien was ze minder ontwikkeld en behoorlijk bedlegerig. Waar Jan Hendriks terecht kwam in de betere kringen van Geallieerde officieren, zag Jannetje niet veel meer dan de muren van de huiskamer en de kelder. Toch zijn er ook veel overeenkomsten. Beide boeken beschrijven precies dezelfde periode en dezelfde stad. In die zin vullen ze elkaar uitstekend aan. Je zou het dagboek van Jannetje Kleinveld kunnen zien als de oprechte beleving van een doorsnee Nijmegenaar in het meest dramatische halve jaar uit de Nijmeegse geschiedenis.

Jannetje Koornwinder, geboren in 1875, trouwde op 17 september 1897 met Simon Kleinveld en verhuisde van Bodegraven naar Nijmegen om hier een slagerij te beginnen. Ze woonden eerst aan de Burghardt van den Berghstraat, later aan de Jan van Galenstraat 60, waar haar man op 17 september 1934 overleed. Dochter Aaf trok met haar man, Martin Kersten, bij Jannetje in. Toen Aaf en Martin kinderen kregen, verhuisden ze met z'n allen naar de Beijensstraat 80 in Nijmegen-Oost. De Beijensstraat was in die tijd niet zo'n frisse straat. De familie haastte zich altijd om te zeggen dat ze 'bovenaan de straat in de nieuwe huizen' woonden. In hun huis aan de Beijensstraat maakte de familie ook de oorlog mee en schreef Jannetje haar dagboek. Ze overleed er ook, in 1951.

Het dagboek is onverkort geplaatst. Dus ook de 'rustige' dagen dat er eigenlijk niets te melden viel. 

Paul van der Heijden, 17 september 2004.

Naschrift: Ook Jannetjes dochter Aafje vertrouwde haar belevenissen aan het papier toe. Zij schrijft het dagboek voor haar dochtertje Willy, dan zes jaar oud, opdat zij later kan teruglezen wat er in die dagen met haar is gebeurd.

  Klik hier voor Aafjes dagboek uit dezelfde bevrijdingsperiode.

Dagboek Jannetje Koornwinder (1875-1951)

 

DE LAATSTE OORLOGSMAANDEN  VAN DE TWEEDE WERELDOORLOG

Nijmegen 19 September 1944.

Lieve kinderen,

Ik kan jullie allereerst meedeelen dat we allen nog in leven en gelukkig nog gezond zijn. We zitten hier sinds Zondag in de oorlog. O, het is zoo vreeselijk, Zondagmorgen half elf kregen we luchtalarm en van toen af is het hier niets anders dan schieten. Er is hier weer verschrikkelijk veel vernield en de stad brandde Maandagavond weer als een fakkel. De Molenstraat, Van Welderenstraat en Hertogstraat moeten nu weer gebrand hebben.

Zondag zijn er hier in de omgeving ontzettend veel parachutisten gedaald en zijn Maandag hier veel Engelsche en Amerikaansche soldaten aangekomen. Toen hebben we van Zondag op Maandag nog al weer aardig geslapen tot Maandagmorgen half vijf, toen is het hier weer een hel gelijk geworden en is er weer zooveel geschoten, het was niet om aan te hooren.

Ze liepen hier Maandag al met Oranje op maar zoo ver is het nog niet dat we al vrij zijn. Ze zeggen wel dat de stad vrij gegeven is, maar of het waar is weet je niet. want de verhalen zijn legio wat je hoort.

Nu Dinsdagmorgen is er hier op 86 een voltreffer in een tuintje gevallen en is de heele schuur vernield en nog ruiten kapot en een stuk uit een muur. En aan de overkant aan de Groesbeeksche dwarsweg ruiten kapot. Ook de Barbarossastraat, Batavierenweg, Gerard Nootstraat, ten Hoetstraat, Broerstraat, Belvedair, . . en zoo ga je maar door. We konden het hier achter weer zien branden als ’n fakkel, o, het is zoo verschrikkelijk. Hier in de buurt zijn geen dooden, wel is hier eene Beerenbroek getroffen die was gaan vluchten naar St. Anna en moet onderweg getroffen zijn, hij met een kind, een meisje zooals Willi. Opoe Kersten is ook op 't oogenblik hier daar Dikkie in het ziekenhuis ligt. Hij had zooveel steenpuisten overal gehad en kreeg nu een gezwel aan zijn linkerzij. De dokter was al 4 dagen achter elkaar geweest en hij had geregeld over de 40 graden koorts, zoodat de dokter het niet langer aan durfde zien. De dokter was bang voor bloedvergiftiging; nu hebben ze hem eerst bloed genomen en Zondag is hij om tegen twaalf uur geopereerd. Zondagavond is Piet en Martin er geweest en was het heel goed met hem, maar verder hebben we nog niets gehoord. Ze kunnen niet naar het ziekenhuis toe.  

Nu is  er ook een Oom en Tante van Martin hier, van de Broerdijk, daar waren ook alle ruiten kapot. Bij hunzelf nog niet, maar het is daar ook zoo vreeselijk geweest. Het is iets vreeselijks hoor die oorlog. Ze zeggen dat de stad vrijgegeven is, maar of het waar is weet ik niet want er zijn al zooveel verhalen.

Maandag liepen hier de Engelschen en Amerikanen al door de straat en liepen ze Maandag hier ook al met Oranje op. We zullen hopen, dat we het gauw mogen dragen. 'k Zie dat ik al tweemaal geschreven heb dat de stad vrijgegeven is maar dat schiet je dan maar over, want ze zitten allemaal te praten en raak ik de kluts kwijt.

Ik was Zondagmorgen in de kerk toen om half elf het luchtalarm ging en was om 12 uur pas thuis want het werd niet vrijgegeven daar de centrale geraakt was. We hebben ook af en toe geen licht en nu de heele dag geen gas. Tot zoover het oorlogsnieuws tot Dinsdagmiddag en schei ik er nu uit. Ze vliegen en schieten op het oogenblik weer geweldig.

Dinsdagmiddag half zes hebben de Engelsche tanks hun Intocht gedaan en gingen de Daalsche dwarsweg op. Het was een hoerah en er gingen verschillende met een lap Oranje, naar de hoek en een ieder drukte die menschen de hand, het was werkelijk interessant. O kinderen het is te hoopen dat nu de vrede maar door mag gaan. Het is nog een vreeselijke drukte met het schieten.

Zondagavond waren er in 't Canisiuszlekenhuis al 40 gewonden en 5 dooden.  

Tot Dinsdagavond is het nogal rustig gebleven. Toen zouden we Dinsdagavond zoo half 11 naar bed gaan zoogenaamd, maar het was weer niet noodig, zoo werd er weer geschoten en hebben we ons 's nachts om half drie klaar gaan maken om te vluchten, zoodat we drie uur hier vandaan gegaan zijn met de kinderwagen hoog opgeladen, de fiets en allemaal koffers. En tussen zijn we naar de Hatertsche veldweg gegaan en zijn we daar in een kelder geweest.

Toen is het Woensdag vreeselijk geweest met dat schieten, dat is niet te beschrijven. Toen kwamen er Woensdagavond weer een troep vliegtuigen en wierpen weer allemaal parachutisten uit, toen werden we gewaarschuwd dat we niet bang behoefden te zijn want er zou 's nachts nog wel erg geschoten worden, maar dat kon geen kwaad. We hebben dan ook fijn geslapen in die kelder. Geen schuilkelder,. een gewone kelder, allemaal bedden op de grond en ik heb daar fijn op een divan geslapen tot vannacht half drie en toen begonnen ze ook werkelijk erg, geschoten tot zoo ongeveer half 4 en daarna hebben we nog weer heerlijk geslapen tot zoo half acht.  

Toen zijn we Donderdagmorgen weer hier naar huis gegaan en was hier de ruit van de achterkamer er uit en een gat in de schuurdeur, maar verder hebben we niets en zijn Goddank allen gezond.

Hier achter op de Groesbeeksche dwarsweg is op die huizen nog een voltreffer gekomen. De stad ligt nu heelemaal plat en toen we 's nachts weggingen brandde het weer op vier plaatsen wat we konden zien. O, o, het is zoo verschrikkelijk, 'k hoop niet dat jullie zoiets mee moeten maken. Het staat nu overal vol met tanks en loopen overal soldaten. Nu zijn ze overal bezig van Vrij Nederland om overal de NSBers op te halen en gaan ze met de handen in den nek mee. Vanmorgen zagen we er ook nog één gaan. Die gaan hierheen naar de kazerne, daar gaan ook de moffendames heen en worden de koppen kaal geknipt en er moet er een hier een aan de hoek van de Bachstraat tegen de muur aanstaan met een papier op de borst "ik ben een moffengek". Je zal toch zoo neergezet worden en de andere koont hebben ze in de transformatoren fabriek gebracht. Men zegt dat ze Noorman ook al opgehaald hebben, ook de burgemeester met zijn vrouw en zoovele anderen. Nu is het kwart over vijf in de middag en schieten ze telkens weer geweldig, want er zitten Duitsche jagers in de lucht. Nu tot zoover weer het oorlogsnieuws en hopen we vannacht weer hier te slapen.

Het is niet waar geweest dat we thuis geslapen hebben. Ze begonnen Donderdagmiddag weer zoo te vliegen en ze schoten weer zoo erg, zoodat we weer naar onze kelder teruggekeerd zijn en hebben daar vannacht weer geslapen en blijven voorlopig nog hier, want je wordt zoo moe van al dat heen en weer loopen.

Vannacht was het weer zulk vreeselijk afweergeschut, zoodat Je lag te dreunen in je bed. Nu is het Vrijdag en tot nog toe erg rustig.  

Er gaan vreeselljk veel transporten door. Je staat paf van wat er door gaat en vrij Nederland halen waar NSBers op en ook van die meiden. Vanmorgen heeft die neef van Martin ook nog een meld op zien halen door een Marinier. Ze had weer een groot karton voor zich met erop - ik ben een moffengek - en dan liet hij haar hard loopen en dan zachtjes, dan met de handen omhoog en dan omlaag. Hij had natuurlijk het geweer voor haar. Nu is het Vrijdagmiddag kwart voor drie en er is niet veel bizonders. We zullen hopen dat het rustig blijft. Bij opoe Kersten is de heele keuken kapot gegooid en de ruiten eruit.

Vrijdagmiddag is weer de Gelderlander verschenen met een proclamatie van de Koningin en is v d Velden benoemd als burgemeester en Veldman weer als commissaris van politie. We hebben van Dinsdag af zonder gas en water gezeten en electrisch af en toe.

Donderdag hebben we weer water gekregen maar gas nog niet. Er is een gashouder stuk geschoten. We hebben ook af en toe melk gekregen zonder bon en brood ook nog al geregeld. Toen we nog in ons huis waren kregen we een keer pap zonder bon en zonder geld van de centrale keuken. De nacht van Vrijdag op Zaterdag is vrij goed verloopen. Een paar uur hevig afweergeschut, dan rinkelen de ruiten dat het verschrikkelijk is, dat is ook vandaag nog de heele dag zoo. Je wordt er gewoon naar van. En ze halen nog maar steeds NSBers op.

Zondag 24 September 1944

Van Zaterdag op Zondag 24 September hebben we heel goed geslapen wel af weer geschut maar anders niet. Zondagmorgen kwamen er een troep Duitsche jagers en is er zoo geducht op geschoten dat er weer dooden gevallen zijn. Ze schijnen het weer op de brug gemunt te hebben. Zondagmiddag hebben ze ook weer erg geschoten.  

Van Zondag op Maandag hebben we ook nog al weer goed geslapen, ook weer erg afweergeschut.  

Maandagmorgen weer Duitsche jagers in de lucht en vreeselijk schieten. Toen moeten er dooden gevallen zijn in de Beijensstraat, in de Bergendalscheweg en bij het station. Nu zouden we vanmiddag naar ons eigen huis gegaan zijn, maar Martin durft het nog niet aan en zullen we weer hier moeten blijven. Wanneer zal het toch het einde zijn, dat we toch werkelijk vrij zijn. Ze hebben Dikkie nu nog weer overgebracht naar Grave. Het is toch verschrikkelijk hé en ze hebben hem heel nog niet gezien.

Van Maandag op Dinsdag hebben we weer hier bij Martin zijn tante geslapen en was het vrij rustig.

Dinsdagmorgen weer veel Duitsche jagers in de lucht en weer vreeselijke luchtgevechten. Wat wij hier meemaken is niet te beschrijven o God wanneer zullen wij werkelijk vrij zijn. Dinsdagmiddag ook weer overal dooden gevallen door bommen of granaatscherven.  

Een neef van Martin is Dinsdagmiddag bij Dikkie geweest. Het gaat gelukkig goed met hem. Er ligt ook een kind van Wim in 't ziekenhuis, de kleinste, die heeft allemaal blaren in haar mondje. Het is nog het ergste het vluchten met die kinderen. In de kelder waar wij sliepen was ook een kindje van vier maanden. Dinsdagavond waren we kwart over negen al naar bed gegaan, hier bij Martin zijn tante. Daar hebben wij ook van Maandag op Dinsdag geslapen. We lagen op bed tot 11 uur en toen waren er weer zulke vreeselijke luchtgevechten zoodat we weer naar die kelder gegaan zijn en hebben daar de nacht doorgebracht, gezeten en gelegen op groentekisten met een deken om. Het leven is ozoo haast niet uit te houden en toch dank je God dagelijks dat je nog in leven bent.

De eerste gift die ze hier kregen was een gift van 4 gouden tientjes, leuk hè. En al de straten krijgen hun namen al weer terug die ze eerst gehad hebben.

Woensdag 27 September 1944

Het is nu Woensdagmorgen 11 uur, 27 September en we weten niet wat de dag ons weer brengen zal. Het is allemaal motorgeronk en afweergeschut wat je hoort, anders niet, De Duitsers zitten ook nog maar in de lucht en willen de brug maar bestoken. Er was nog geen brug kapot. Woensdagmiddag hebben ze weer bommen gegooid en is bij ons in de Beijensstraat ook één terecht gekomen en is de bakkerij van Brouwer afgebrand en nog een paar huizen. Bij ons In de straat zijn bijna al de ruiten voor kapot, bij ons nog niet.

Nu hebben we deze nacht van Woensdag op Donderdag heerlijk geslapen, allemaal op matrassen naast elkaar op de grond. We waren om 11 uur naar bed gegaan en hebben geslapen tot zes uur. Toen kwamen om 7 uur weer bommenwerpers over en kwam er een in de Weezenlaan terecht, waar ook weer 4 dooden waren. De heele dag hebben ze weer erg gevlogen en is vanmiddag hier in de buurt ook een bom gevallen. Hier tegenover een jongetje dood en overal weer ruiten kapot. Hier bij Martin zijn tante maar één ruit en een stukje uit de muur, dat gebeurde vanmiddag net toen we zaten te eten. We hadden allemaal ineens genoeg, maar gelukkig leven we allemaal nog en zijn allemaal nog gezond.  

Het is nu Donderdagavond 8 uur en zullen we hopen dat we vannacht weer rustig kunnen slapen. Er was hier tegenover een jongentje getroffen en is al dood, en ook een bakker is al dood.

We zijn nog tot 11 uur op moeten blijven van het vreeselljke schieten wat ze deden, toen bedaarde het en zijn we naar bed gegaan en hebben die nacht goed geslapen. Vrijdagmorgen om 7 uur was het alweer vliegen en 2 luchtgevechten en zijn er ook weer bommen en granaten gevallen. Het is een vreeselijke tijd en kunnen we God niet genoeg bidden of we toch gespaard mogen blijven. De Vrijdag is nogal rustig verloopen en hebben we weer goed geslapen van Vrijdag op Zaterdag, maar nog steeds allemaal op de grond en allemaal gekleed, alleen de schoenen uit. Dat is nu al van 17 September af en je ziet het einde nog niet. Bij een nicht van Martin op de Tooropstraat is ook een voltreffer gekomen. Zij is naar 't ziekenhuis, ze verwacht een baby. In de van Heutsstraat is ook een bom gevallen bij een drogist en uitgebrand, ook nog verschillende huizen. Bij Piet was ook nog een begin van brand en alle ruiten kapot. o, het is zoo verschrikkelijk die oorlog.

Het is nu Zaterdagmorgen half 12 en gelukkig erg rustig. Het is ook verder op den dag nogal rustig gebleven, wel veel vliegtuigen in de lucht en afweergeschut, maar daar raak je wel wat aan gewoon.

Zaterdagavond zijn we zoo 10 uur naar bed gegaan, waar we lagen nog niet goed of het afweergeschut bulderde weer zoo vreselijk, zoodat vooreerst van slapen weer niks kwam. Dat heeft weer tot ruim 12 uur geduurd en dacht je telkens dat de ruiten eruit zouden vallen, maar gelukkig is er niets gebeurd en hebben we nadien nogal geslapen.

Zondag 1 October 1944

Het is nu al 14 dagen dat we  in  dat  vreeselijke oorlogsgeweld zitten. Het is te hopen dat God geve dat we er nu gauw vanaf mogen zijn. Nijmegen is wel vrij, maar dat luchtafweer schiet hier vandaan naar Kleef en Arnhem enz. De spoorbrug heeft de mof ook nog weer kapot geschoten en dagelijks komen er jagers die weer bommen gooien en dan krijg je weer vreeselijke luchtgevechten. Aaf en Martin en de kinderen zijn vanmiddag weer naar ons eigen huis gegaan. Ik blijf nog een paar dagen hier. Tot zoover Zondagmiddag 5 uur.

We zijn om 10 uur naar bed gegaan en hebben geslapen tot half 2, toen begon het afweer zoo vreeselijk te bulderen tot half zes. We hebben af en toe geslapen, maar het is een vreeselijk leven.  

"De heele Ganzeheuvel ligt nu in elkaar, alleen de zaak van Dirk Katje is er nog"

Maandag 2 October 1944

Het was eerst erg rustig maar er kwamen al weer gauw Duitsers in de lucht en kwam het weer tot luchtgevechten. Dan is het een vreeselijk leven van schieten heen en weer. Maandag om zes uur kwamen Aaf en Martin en de kinderen weer terug. Er was een voltreffer bij Foussant ingeslagen zoodat ze weer niet thuis konden blijven. Nu zijn bij ons voor ook de ruiten kapot.

Maandagavond was er weer op verschillende plaatsen brand in de Dominicanenstraat, de meisjesschool, de gereformeerde kerk, O kinderen, het is verschrikkelijk wat wij hier meemaken. Telkens duiken die moffen maar op en gooien bommen. Maandagavond zijn we weer in die kelder gaan slapen. Al de bedden daar weer heen gebracht. Nu is het deze nacht vrij rustig geweest.

Dinsdag 3 October 1944

Vanmorgen toen we op waren hoorden we al weer vreeselijk nieuws. Er waren bommen gevallen op de kapokfabriek in de Ruiterstraat. Daar waren zooveel menschen in die schuilkelder, 150 dooden moeten er zijn. Daar was ook een opslagplaats van aardappelen, 80.000 kilo aardappelen zijn vernietigt dus ook weer wat voor de stad. O, die oorlog is zoo vreeselijk, het is te hopen dat God er spoedig een einde aan maakt. De gewonden kunnen in 't ziekenhuis niet meer geborgen worden.  

Het is nu Dinsdagmorgen half 12 en erg rustig, op 't oogenblik geen vliegtuigen.

Verder is de dag nogal rustig- verloopen. We zijn Dinsdagavond al weer vroeg naar de kelder gegaan doordat het weer zoo'n leven was in de lucht. We gaan nog steeds gekleed naar bed.

We hebben vannacht vrij goed geslapen, maar vannacht was het wel weer een vreeselijk leven en zijn er overal weer bommen en granaten gevallen. Ook hier dicht bij en op de Willemsweg moeten ook weer 4 dooden geweest zijn. Uit die schuilkelder moeten er toch nog 40 levend uit gekomen maar o we hebben weer zoo 'n vreeselijke nacht gehad. Er zijn maar weer bommen en granaten gegooid en op verschillende plaatsen weer brand geweest.

We hebben tot 8 uur toen goed geslapen en zijn toen opgestaan.

Donderdag 5 October 1944

Het was vanmorgen al weer narigheid. Er waren hier in de buurt ook weer granaten neergegooid en weer huizen kapot. Het is zoo verschrikkelijk, nu is Nijmegen vrij maar de nasleep is nog heel erg. Vandaag zijn er ook weer bommen gevallen en ook weer huizen kapot. De huishoudschool aan de Groesbeekscheweg is ook afgebrand. Het is bar wat er nog vernield wordt. Er is geen eene straat of er is schade aan de huizen, Het is vandaag verder nog al rustig verloopen.

Het is nu Donderdagavond 7 uur en we zullen hopen dat het deze nacht weer rustig zal wezen, want je wordt het zoo zat en vreeselijk moe.

We zijn om 8 uur weer naar de kelder gegaan en om 10 uur naar bed. We hebben heerlijk geslapen, het was erg rustig tot 6 uur. Toen kwamen er weer bommen en granaten over. Toen zijn ze hier in de Rozestraat gevallen en ook weer een vreeselijke ravage aangericht.

Vrijdag 6 October 1944  

Vanmorgen is hier weer vreeselijk geschoten.  Het schijnt dat ze weer een nieuw offensief begonnen zijn. Dan dreunt het heele huls en je denkt dat er geen ruit heel blijft.

Zeg Ger, er stond ook een advertentie in de krant dat Rie Lodestein met haar verloofde ook omgekomen waren, allebei 31 jaar,  vreeselijk hé. En het is verschrikkelijk zooveel rouwadvertenties er in de krant staan.

En zooveel brand als er veroorzaakt is, rondom het Keizer Karelplein is ook alles kapot. Het huis van dr. Munting, de Raad van Arbeid en 'k weet niet wat nog meer. We komen natuurlijk niet in de stad, of liever gezegd, we komen de deur niet uit. Het is zoo gevaarlijk om op straat te wezen, iedere keer met die granaten.

Het is nu bijna half 5 en zullen we hopen dat we weer een rustige avond en nacht tegemoet gaan.

We hebben ook werkelijk een rustige nacht gehad en heerlijk geslapen tot vanmorgen zonder afweergeschut. De dag is vandaag ook rustig verloopen tot vanmiddag, toen kwamen er een troep bommenwerpers over en werden er een paar neergeschoten, die toen hun bommen!ast kwijt moesten en die zijn o jammer nog weer in de stad terecht gekomen. De heele Ganzeheuvel ligt nu in elkaar, alleen de zaak van Dirk Katje is er nog, de Staringstraat is ook aan één kant weg. Er waren vanmiddag ook weer een twintig dooden. Zoo'n oorlog is vreeselijk.

Het is nu zoo ongeveer half acht en hopen dat we weer een rustige nacht hebben. We zijn weer naar de kelder gegaan en hebben gelukkig goed geslapen.

Zondag 8 October 1944

Het is erg rustig vandaag alleen veel gerij en geros van troepenvervoer. Er komen nu ook negers hier door en vliegen er nog wel iedere keer granaten vooral in de buurt van ons  huis, dus blijven we nog hier.

We hebben vannacht weer goed geslapen altijd nog in de kelder en  gekleed naar bed. Wanneer  zal   het toch afgelopen zijn.  

Nijmegen Centrum en Oost

Maandag 9 October 1944

Het is vandaag nog weer rustig tot nog toe. Zoo net nog weer afweergeschut en nu dat niet zoo erg meer is, schrik je er nu toch zoo van, maar verder maken we het gelukkig goed. We hebben gelukkig nog eten genoeg met ons allen. Het is nu drie uur in de middag en zullen we hopen dat het rustig zal blijven.

Het is gelukkig rustig gebleven en hebben ook deze nacht weer goed geslapen in de kelder, hoewel er wel weer granaten over gegaan zijn vannacht.

Dinsdag 10 October 1944

Het is gelukkig de heele dag tot nu toe rustig. We hooren wel de heele tijd nog granaten over gaan, maar tot nog toe zijn we hier nog gespaard. Zondag is Prins Bernard ook in de stad geweest.

Vandaag zou Martin Dikkie op gaan halen in Grave. Hij heeft gisteren de heele dag in de rij gestaan om een bewijsje dat hij hem halen mocht en is vanmorgen weggegaan naar Grave, En nu kon hij hem nog niet mee daar de wond weer opengemaakt was en weer hooge koortsen heeft. Nu gaat het wel weer wat beter. Martin heeft uit en terug moeten loopen hier vandaan naar Grave, dus niet naast de deur en dan voor niks.

Het is nu Dinsdagmiddag half 4 en tot nu toe alles rustig. Het is gelukkig de heele dag rustig gebleven en zijn we vanavond weer naar onze slaapplaats gegaan in de kelder. We hebben heerlijk geslapen en niets gehoord vannacht.  

Woensdag 11 October 1944

Het is vandaag gelukkig de heele dag rustig. Je weet niet waar je 't hebt nu dat zware afweergeschut niet meer gaat. Ze willen nu hebben dat de menschen die nog een bewoonbaar huis hebben er weer naar toe zullen gaan. Aaf en Martin denken er ook over om zoo zachtjes aan weer naar huis te gaan. Voor en achter zijn de ruiten er wel uit, waar verder is ons huis heel dus we zullen hopen dat het nu zachtjes aan kan. Als die granaten nu maar niet zoo over komen dan zal het wel gaan. Het was alles rustig en we hebben weer goed geslapen.

Donderdag 12 October 1944

De heele dag is het nogal rustig geweest. Aaf en Martin waren 's middags even naar huis en vielen er nog weer bommen of granaten in de Dominicanenstraat en in het Julianaplantsoen waar nog weer twee dooden gevallen waren. Aaf en Martin hadden nog moeten schuilen. Ik was met broertje even naar Arendsen en moesten we ook nog in een schuilkelder vluchten. Het is toch zoo vreeselijk onrustig, je durft haast de deur niet uit. Verder is de dag rustig verloopen en zijn we vanavond weer naar de kelder gegaan en hebben best geslapen.  

Vrijdag 13 October 1944

Het was vanmorgen alweer erg onrustig in de lucht met de vliegtuigen en zoonet vielen er alweer bommen bij de Graafsche bruggen, waar ook weer dooden moeten zijn. Het is vreeselijk wat je allemaal meemaakt.

De dag is verder rustig verloopen. Aaf en Martin en broertje zijn vanmiddag weggegaan naar huis. Ik blijf met Willi nog een paar dagen hier. Als het dan rustig blijft, gaan we ook naar huis. We hebben vannacht nog heerlijk geslapen en niets gehoord.

Zaterdag 14 October 1944

Het is de heele dag rustig. Vanmorgen wel veel vliegtuigen in de lucht, maar anders niet.

De moffen doen anders overal nog zulke verschrikkelijke dingen. In Apeldoorn hebben ze 30 doodgeschoten burgers op de drukke verkeerspunten gelegd om de bevolking schrik aan te jagen. In Rotterdam hebben ze 17 km kade vernield door een speciale vernielingsafdeeling van 6000 man en ze hebben 5 jongens die een aanval op een gemeentehuis gedaan hadden gearresteerd en met een touw om hun nek achter een auto gesleept op de weg Maarseveen - Breukelen tot bij de Bilt. Daar werden ze gedood, vreeselijk hè. Als zij alles nog moeten krijgen wat ze in ons arme land doen dan zijn ze nog niet gelukkig.

Wij maken het gelukkig allen nog goed. We hebben weer best geslapen.

Zondag 15 October 1944

Het is gelukkig de heele Zondag erg rustig geweest,  je weet alleen soms niet welke dag of datum het is. Je kan naar geen kerk want er worden geen kerkdiensten gehouden omdat er dan teveel menschen bij elkaar zijn voor een of ander gevaar. Ik ben toch zo nieuwsgierig hoe jullie het allen maken,  'k hoop niet dat jullie zooveel mee moeten maken als wij, want hoe je het hebt doorstaan dat begrijp je nog niet en hoe we nog gezond gebleven zijn, maar laten we God danken dat we er nog zijn.

De heele dag verder rustig verloopen en  goed geslapen.  

Maandag 16 October 1944

Het is tot nog toe vandaag weer  erg rustig en zullen we hopen dat het zoo blijft. Ze schieten zoonet nog weer, maar niet erg of het zijn weer granaten dat weet ik niet.

Dinsdag 17 October 1944

De heele dag gelukkig rustig geweest. Er was alleen vanavond nog weer een mof  in de lucht en   schoten ze weer.  

Woensdag 18 October 1944

Tot nog toe vandaag  alles rustig. Je weet niet waar je het hebt als alles rustig  is.

Donderdag 19 October 1944

We hebben weer goed geslapen en is alles rustig geweest de heele dag.

Vrijdag 20 October 1944

We hebben voor het eerst weer hier geslapen en niet in de kelder, wel op de grond, maar alles is rustig. Ze hebben vannacht wel weer granaten gegooid. Het is in Amsterdam ook al naar. Ze hebben anderhalf uur gas per dag geen electrisch en alles wordt weggesleept, zoodat de voedselvoorziening schaars wordt. Wat moet het worden als ze door gaan vechten. Vandaag is gelukkig alles rustig geweest.

Zaterdag 21 October 1944

Alles rustig geweest tot Zaterdagmiddag vijf uur. Toen zijn er hier in de buurt weer granaten gevallen en weer huizen kapot in de van de Havenstraat en Beijensstraat. Het is alles toch zoo verschrikkelijk.

Zondag 22 October 1944

Alles is vandaag nogal weer rustig.  Vannacht zijn er weer veel granaten gevallen.  Ik ben vanmiddag naar huls gegaan en hoop  ik  thuis  te  kunnen  blijven.  Mocht  het  weer onrustig worden dan ga ik weer naar de Hatertscheveldweg terug. Het nu  vandaag al  vijf weken.  We hebben Zaterdagmiddag weer een trein zien rijden, die scheen aan het rangeren te zijn. We slapen hier nu met zijn vijven in de kelder.  Martin durft het nog niet aan om in de bedden te gaan slapen.  

"Als broertje hoort schieten zegt hij al "kelder". Dan denkt hij al dat hij naar de kelder moet, zoo'n kleine stakker"

Maandag 23 October 1944

Het is vandaag nogal weer rustig geweest. Je hoort wel telkens geschut en granaten vliegen, waar overigens gaat het wel.

Dinsdag 24 October 1944

We hebben vannacht weer best geslapen en hebben niets gehoord, maar er moeten weer zooveel granaten gevallen zijn, ook hier in de omgeving zijn er weer gevallen. En dan worden er telkens weer huizen verwoest. Als broertje hoort schieten zegt hij al kelder. Dan denkt hij al dat hij naar de kelder moet, zoo'n kleine stakker. Het is vandaag verder rustig geweest. Er worden nog de heele tijd moffen gevonden. Hier en daar worden er geregeld nog NSBers opgehaald. Vandaag zag Aaf er nog een troep wegbrengen. De dikke Kropman liep voorop. Verder ging de dag nogal rustig voorbij tot 's avonds half negen. Toen kwam er nog een mof in de lucht en werd het weer hevig schieten.  

Woensdag 25 October 1944

We hebben vannacht weer goed geslapen, hoewel er toch veel granaten gevallen zijn. Dat gebeurt dagelijks nog. Vandaag ging het ook goed tot vanmiddag bijna 2 uur. Toen moesten we weer naar de kelder tot ruim 4 uur, zooveel granaten vielen er weer en er waren zooveel vliegtuigen in de lucht.

Nu is het half 8 en begint onze tijd al weer op te schieten om naar bed te gaan. We gaan gewoonlijk zoo om 9 uur naar bed, dan houden we de kinderen zoo lang op en gaan dan tegelijk naar de kelder. Ik hoop niet dat jullie alles mee moeten maken wat wij al gehad hebben en dat nu al vijf weken lang. Je begrijpt niet hoe je dat allemaal volhoudt.

Donderdag 26 October 1944

We hebben gelukkig goed geslapen en geen granaten gehoord. Dat is al een zegen als je geen granaten hoort. Het is Aaf haar verjaardag en zullen jullie ook wel aan haar gedacht hebben. Gelukkig zijn we allen nog in leven en hebben we haar verjaardag nog weer meegemaakt. Het is de heele dag rustig geweest. Ze halen hier overal nog moffen vandaan, dan hier en dan daar.

Vrijdag 27 October 1944

Vannacht ook alles rustig geweest en hebben goed geslapen, Vandaag gelukkig ook alles rustig geweest en zijn er geen granaten gevallen, dan slaan er zooveel huizen kapot met die granaten en er worden nog zooveel menschen door getroffen. Woensdag zijn er nog 7 menschen getroffen op het Keizer Karelplein, het is vreeselijk.  

Zaterdag 28 October 1944

We hebben goed geslapen en de dag verliep eerst rustig tot 's middags tegen vijven, toen kwamen er weer Duitsche vliegtuigen en werden het weer hevige luchtgevechten en zijn er weer zooveel granaten gegooid, zoodat weer verschillende huizen verwoest zijn.

Zondag 29 October 1944

We  hebben  weer goed geslapen,  maar  toen  we  vanmorgen wakker werden stond de heele straat in een rookgordijn. Dan kan je de andere kant van de straat niet zien en zoo benauwd ruikt het, het dringt in de huizen door tot zelfs bij ons in de kelder. Vandaag ook  weer  vreeselijk schieten  en  zijn  er  weer bommen gegooid zoodat er weer branden geweest zijn en weer zooveel granaten gegooid.

Ze  hebben  Noorman  naar  Eindhoven  gebracht  en  mevrouw Noorman ligt zoo vreeselijk ziek, ze is weer geopereerd in de buik. Ze is toen in die vreeselljke dagen overgebracht op een open draagbaar van het Wilhelminaziekenhuis naar Beukema, daar heeft ze drie dagen in de kelder gelegen en is nu in het Albertiniklooster op de Driehuizerweg,  Ze tobt  natuurlijk  erg  over  Gerrit,  die  was  er  nog  bij Berlijn, dat mensch maakt ook wat mee. Arendsen is er ook slecht aan toe,  die heeft ook weer zoo'n pijn in de buik.  De dokter heeft ze al naar het ziekenhuis willen doen maar er is geen plaats.

O kinderen,  het zijn toch zulke verschrikkelijke tijden die we beleven. Er is Zondags nu wel op 20 plaatsen kerk. Overal wordt er maar een half uur kerk gehouden, ik ben er nog niet geweest.  Vanmorgen werd het net om die tijd weer zoo onrustig, zoodat je niet van huis durft. We hebben nu  's morgens gas van 11 tot half een en  's avonds van 6 tot 7 uur.  

"Zoo is Zaterdag aan de Groesbeekscheweg, aan de Sumatrastraat nog weer een apotheek geraakt en die Mijnheer en Mevrouw beiden dood"

Maandag 30 October 1944

Het is de heele dag rustig geweest tot 's avonds 7 uur, toen vlogen er weer zooveel granaten zoodat we om 7 uur alweer naar de kelder gegaan zijn. Zaterdag en Zondag zijn hier ook al weer zooveel dooden gevallen, men zegt van 80. Ook moeten er Zondag menschen getroffen zijn die uit het centraal gebouw kwamen. We hebben nu Zondag wel op 20 plaatsen kerk en allemaal diensten van een half uur. Ik zie dat ik dit al voor de tweede keer schrijf.

Dinsdag 31 October 1944

De nacht is gelukkig rustig geweest en tot nog toe de dag ook. Het is nu bijna 3 uur in de middag. Er gingen zoonet heel veel vliegtuigen over maar er is gelukkig niet geschoten. het is zoo naar als je die luchtgevechten hoort.  

Woensdag 1 November 1944

We hebben drie nachten zoo rustig geslapen en ook de dagen verliepen rustig tot vanavond zes uur. Toen moesten we de kelder weer in zooveel granaten als je hoorde fluiten en Inslaan. Ze slaan soms wel ver weg in maar ook wel eens heel dichtbij en dan vallen er weer dooden en worden er weer huizen verwoest. Zoo is Zaterdag aan de Groesbeekscheweg, aan de Sumatrastraat nog weer een apotheek geraakt en die Mijnheer en Mevrouw beiden dood. De een was het hoofd kwijt en de ander de beenen, beiden zijn ze dood en zoo staan er toch zooveel advertentie's in de krant. Verleden week stond er een advertentie in de krant waar 20 namen onder stonden die allen dood waren. O het is toch zoo verschrikkelijk.

Donderdag 2 November 1944

Vannacht is alles rustig geweest, maar vandaag weer lang niet alles rustig. Vanmorgen gingen er alweer granaten en vanmiddag weer bommen hooren vallen. Uit de zaak van Moorman zijn ook de machines verbrandt en de heele voorraad papier dat was opgeslagen in de Walstraat. Die Mijnheer die toen de zaak van Moorman heeft overgenomen zit nu al een jaar gevangen en nu is ook de heele zaak kapot, wat vreeselijk toch hè.

Vrijdag 3 November 1944

De nacht is weer vrij rustig verloopen maar op den dag is het nogal weer rumoerig geweest en hebben we ook nog weer in de kelder gezeten.  

Zaterdag 4 November 1944

De nacht is wel weer rustig verloopen maar vandaag zijn er weer zooveel vliegtuigen in de lucht en telkens luchtgevechten en dat is toch zoo'n vreeselijk gehoor dat schieten in de lucht. Nu waren we vanavond net klaar wet eten en waren we weer in de kelder en vloog er weer een granaat hier. Zoo dichtbij sloeg hij in, aan de hoek van de Groesbeeksche dwarsweg zoo'n groot gat in de straat en natuurlijk weer ruiten kapot, het stof vloog hier overal heen. Je ziet al weer tegen de Zondag op, 'k zou zoo graag eens naar de kerk willen maar je durft haast de deur niet uit. Er is kerk aan de van Nispenstraat in die christelijke school, dus wel dicht bij. Er wordt anders ontzettend gevochten, zoals in Zeeland hè. Tot nog toe maken we het gelukkig goed en hebben we tot nog toe nog genoeg te eten. Er gingen hier straks zoo ontzettend veel vliegtuigen over, je wordt er naar van als je ze hoort gaan. Die granaten hebben weer een ware ravage aangericht, behalve aan de Groesbeekschedwarsweg, in de Fort-kijk-in-de- potstraat, - waar ook nog iemand van de luchtbescherming omgekomen is - de van de Havenstraat, de Bachstraat, Heidenrijkstraat, overal weer huizen en ruiten kapot. Het is treurig als je alles ziet. Was het einde er toch maar, ik beklaag jullie allen nog die in de bezette gebieden zitten, wie weet wat jullie nog mee moeten maken.

Zondag 5 November   1944

De nacht is rustig verloopen maar er wordt de heele dag weer ontzettend geschoten. We hebben voor de gelegenheid dat het Zondag is de heele dag de kachel aan. In de week gaat hij niet eerder aan dan half vijf en dan verbranden we 's avonds vijf schepjes kolen en de aardappelschillen en gaan we om 9 uur weer naar de kelder. Hst is nu vandaag al zeven weken en gaan steeds nog gekleed naar bed. Wanneer zal het toch anders worden. Je durft niet bovengronds te slapen want als die granaten inslaan ben je ongelukkig. Er lagen vanmorgen hier ook weer scherven in de tuin. Die arme soldaten hebben ook een baan dat ze overal maar moeten gaan vechten om ons land vrij te maken. Daar moet je ook meelij mee hebben. Je ziet hier niets meer dan huizen zonder gordijnen en kapotte ruiten.  

Maandag 6 November 1944

De nacht is rustig verloopen en ook de dag is rustig verloopen tot vanmiddag toen moesten we weer naar de kelder, zooveel granaten vlogen er weer. Ze zijn weer in de Stijn Buisstraat, de St  Annastraat  en Javastraat terecht gekomen. Dan zijn er weer huizen kapot en ook slachtoffers te betreuren. Zaterdag is er ook een zoon van oude buurman Split door scherven getroffen en gedood.

Dinsdag 7 November 1944

De nacht is gelukkig weer rustig verloopen en ook de dag is rustig verloopen tot tegen de avond. Toen vlogen er weer granaten, het duurde gelukkig niet lang zoodat we niet naar de kelder gegaan zijn. Het is nu half 8 in de avond en zullen we hoopen dat het vannacht ook weer rustig zijn.

Woensdag 8 November 1944

Alles is rustig geweest vannacht en ook vandaag tot 7 uur 's avonds. Toen vlogen er weer granaten en zijn ze weer terecht gekomen bij Davins en bij de koloniale kazerne, waar ook nog weer een Juffrouw en een kindje van 7 maanden getroffen zijn. O kinderen het is zoo verschrikkelijk. Dagelijks vallen er nog slachtoffers en worden er huizen vernield. Toen Tilburg bevrijd was is burgemeester Steinweg direct hier naar toe gekomen.

Donderdag 9 November 1944

De nacht is rustig verloopen en ook de dag is tot nog toe gelukkig rustig verloopen. Vanmiddag vlogen er weer veel bommenwerpers over. Gelukkig is er vandaag niet geschoten, Nu moet ook Beek en Berg-en-Dal weer leeg. Ze worden allemaal geëvacueerd. Dat is ook in Groesbeek gebeurd. We zijn ook nieuwsgierig naar Juffrouw Jacobs met haar gezin. Daar zijn er uit Groesbeek geëvacueerd naar Duitsland.

Vrijdag 10 November 1944

De nacht is rustig verloopen en de dag ook tot even twee uur. Toen vlogen er weer granaten en moesten we weer naar de kelder. Daar hebben we weer ingezeten tot na het brood eten, dat hebben we ook in de kelder gedaan. Er waren weer granaten op de BergenDalscheweg terecht gekomen, waar weer huizen kapot zijn en ook nog 7 menschen geraakt. In de Gorisstraat en in de Dominicanenstraat is een granaat op een tank terecht gekomen en in brand geraakt en huizen verwoest. De soldaten schijnen er goed afgekomen te zijn, maar 't is verschrikkelijk als je die granaten hoort. Je hoort ze fluiten en inslaan en dan weet je maar weer niet waar ze terecht komen.

Zaterdag 11 November 1944

De nacht is rustig geweest en ook vandaag tot drie uur. Toen begonnen er al weer granaten te vliegen en moesten we weer naar de kelder. We hebben daar weer ingezeten tot na 't brood eten, dat hebben we weer in de kelder gedaan. Toen zijn we om half zeven, weer naar de kamer gegaan en zullen we hopen dat het verder rustig zal blijven en ook vannacht zullen we hopen. Het was vanavond tegen achten toen er weer een Duitsch vliegtuig in de lucht kwam zoodat er weer hevig geschoten werd.

Zondag 12 November 1944

De nacht is rustig verloopen maar de Zondag begon al weer slecht, We moesten om kwart over tien al weer naar de kelder, daar de granaten al weer begonnen te vliegen. Alweer is er een terecht gekomen in de Gorisstraat en in de Mesdagstraat is er weer brand geweest. Het is zoo verschrikkelijk elke dag wat er gebeurt. Het is vandaag al acht weken en nog zoo vreeselijk. We zijn wel bevrijd, maar wat er elke dag nog gebeurt dat is verschrikkelijk.  

Bominslag in de Vermeerstraat

Maandag  13 November 1944

Vandaag is tot nog toe alles rustig geweest gelukkig hoewel er wel weer granaten gevallen zijn in de Oude Heesschelaan, We hebben nu weer afweergeschut gekregen in de Archipelstraat, daar kunnen we wel weer eens van schrikken.

Dinsdag 14 November 1944

De nacht is rustig verloopen en ook de dag is gelukkig rustig verloopen. Ze. hebben in de radio gewaarschuwd dat er een drijf jacht gehouden wordt door de Duitsche politie en ze allemaal jongens en mannen uit hun huizen halen. In Rotterdam hebben ze er al weer dan 10. 000 opgehaald en per spoor en per Rijnaak vervoerd. Er stond in de krant dat ze in Rotterdam in de rij staan om een bord heete soep machtig te worden .

Woensdag 15 November 1944

Ze hebben vannacht erg geschoten maar we hebben toch goed geslapen. Vanmiddag onder 't eten werden we opgeschrikt door een hevig gebons. De ruiten rammelden. Wat het geweest is weten we niet, Om half drie moesten we weer naar de kelder zoo vlogen de granaten weer. Er zijn er weer terecht gekomen in de van Santstraat en bij de koloniale kazerne waar nog weer twee soldaten en een burger gedood is. Bijna dagelijks vallen er slachtoffers. De Duitsers hebben gezegd dat Den Haag ook tot een puinhoop gemaakt zal worden eer de geallieerden komen en die Duitse verrader Bernhard daar geen woonplaats weer zal hebben en dat alle groote gebouwen ondermijnd zijn. Het is niet te hopen dat alles waar is.  

Donderdag  16 November 1944

De nacht is rustig verloopen maar om half elf moesten we alweer naar de kelder zoo vlogen de granaten weer zoo erg en sloegen weer op verschillende plaatsen in. Om half drie 's middags moesten we al weer naar de kelder. We hadden vroeg de kachel aangemaakt omdat het zoo koud was en toen moesten we weer naar de kelder.

Vrijdag 17 November 1944

De nacht en ook de dag is tot nog toe rustig verloopen en we hebben vandaag geen granaten gehoord. Zoonet waarschuwt de radio dat er razzia's gehouden zullen worden in Amsterdam en in Delft.

Zaterdag 18 November 1944

De nacht is rustig verloopen en gelukkig ook de dag. We hebben gelukkig niet in de kelder behoeven te zitten.

Zondag 19 November 1944

De nacht is rustig geweest, maar de dag begon al weer direct met vliegen. Het was zulk helder weer vandaag en daar volgde ook al weer gauw granaten op zoodat je de deur weer niet uit durft. Vanmiddag weer vliegtuigen in de lucht en het was weer schieten van geweld, hetzij een luchtgevecht of zoo iets. Naar dan is het vreeselljk, dan vlieg je ook weer gauw naar de kelder, maar dat duurt nooit zoo lang, Het is vandaag al negen weken dat ik voor 't laatst naar de kerk geweest ben en 'k zou zoo graag eens gaan, maar als ze dan al weer zo vroeg beginnen te schieten of dat er al weer granaten vallen durf ik weer niet te gaan. Ik zou ook zo graag eens 'n straatje rond willen om eens wat te zien van de verwoestingen maar ik kom er niet uit. Overal rondom ons waar je kijkt is geen huis of er zijn ruiten uit. Er zijn weer zooveel granaten overal terecht gekomen. Ds. van Dijk houdt ook Zondags in zijn eigen huis kerk en daar is ook vanmorgen een granaat terecht gekomen in dat gangetje naast zijn huis. Je durft nog niet naar de kerk toe te gaan,  

Maandag 20 November 1944

De nacht is wel rustig geweest maar we zaten vanmorgen om 10 uur al weer in de kelder zoo vlogen de granaten weer en het geschut ging de heele dag weer. Dat was verschrikkelijk, alles staat te trillen als dat zware geschut gaat en nu zitten we telkens zonder licht.

Dinsdag 21 November 1944

We hebben een vreeselljke nacht gehad. Voor we naar bed gingen kwamen er al weer vliegtuigen en half twee 's nachts vielen er weer zooveel granaten dat de muren in de kelder dreunden. Het is de heele nacht vreeselijk geweest. Ze zijn ook weer dicht in de buurt gevallen op de  Groesbeekschedwarsweg bij Limburgia en daar weer overal ruiten kapot. Ook in het Sportfondsenbad alle ruiten kapot, het is een toestand.

Woensdag 22 November 1944

Gelukkig is de nacht rustig geweest en hebben we heerlijk geslapen en vandaag gelukkig ook de heele dag rustig geweest. Alleen een paar keer afweergeschut, dat is ook wel  een vreselijk leven maar daar ben je al aan gewend. Verleden week hebben ze een paar mijnen in de Waal kapot geschoten en dat was toch ook een leven. De Duitsers proberen nog de heele tijd om de brug te bombarderen en de Engelschen schieten overal wat in de Waal drijft al is het ook maar een stuk hout.

We zitten telkens zonder licht. Vanavond weer van 8 tot 10 uur, dat is gezellig dan zit je wat te doen en floep ineens het licht uit. Overdag is het ook telkens afgesloten maar dat is niet zoo erg, dan is het in hoofdzaak de radio die je mist, want de stofzuiger mochten we toch al niet meer gebruiken en 't wordt telkens twee uur afgesloten.  

Donderdag 23 November 1944

De nacht is gelukkig rustig verloopen en ook de dag tot nu toe. Wel een paar keer afweergeschut, maar anders weet je niet waar je 't hebt als er geen granaten vliegen. Het is nu half 8 in de avond en zoo weer bedtijd en gaan we maar weer naar de kelder.

Vrijdag 24 November 1944

De nacht is gelukkig rustig verloopen en ook de dag. Er is gelukkig niets bizonders gebeurd.

Zaterdag 25 November 1944

De nacht is ook weer rustig verloopen maar de dag weer lang niet.  Je ziet er tegenop als het weer Zaterdag en Zondag wordt. Er vielen weer volop granaten Zaterdagmiddag op de Groesbeeksche dwarsweg, bij het badhuis op de Daalscheweg, in de Elandstraat. Bij het badhuis zijn ook weer dooden gevallen. We hebben weer in de kelder gezeten en daar weer brood gegeten bij een kaars, want we hebben telkens twee uur geen licht. We hadden een kliek erwtensoep en Aaf had bij de slager een stukje bloedworst zonder bon gekregen en aten toen gebakken bloedworst. We hadden de heele week al niets op brood, dan geraspte wortel of geraspte appel. Boter hadden we ook haast niet. We moeten nu 17 dagen met een pakje boter doen.

Zondag 26 November 1944

Vannacht alles rustig geweest maar vandaag weer in 't geheel niet. Vanmorgen tegen 10 uur begon het al weer, vielen er al weer granaten en bommen en vliegtuigen in de lucht waar weer vreeselijk op geschoten werd, dus van kerkgaan kwam weer niets. Het is nu al 10 weken geleden dat ik voor 't laatst naar de kerk geweest ben. Het is afschuwelijk als je de deur niet uit durft.  

Bidprentje slachtoffer 29 november 1944

Maandag 27 November 1944

De nacht is gelukkig rustig verloopen en ook de dag is rustig verloopen. Vanmiddag zagen we nog een parachute naar beneden komen. Hij is in de Waal terecht gekomen, maar de parachutist is niet verdronken en het vliegtuig is op het Kelfkensbosch terecht gekomen.

Dinsdag 28 November 1944

De nacht is rustig geweest. Vanmorgen vlogen er al weer een paar granaten en nu vanavond tegen het brood eten weer. Maar nu is het gelukkig weer rustig. We krijgen nu wat meer op de bon. zelfs een half ons echte koffie en chocola en weer boter of vet of spek of spijsolie. We hebben nu 17 dagen met de boter moeten doen.

Woensdag 29 November 1944

De nacht is rustig geweest, tenminste wij hebben het niet gehoord, maar er moeten toch weer granaten gevallen zijn. Nu was het vandaag rustig tot 4 uur toen werden er weer bommen gegooid en zagen ze het hier in de buurt weer branden. Ze zeiden op de Berg-en-Balscheweg, maar dat weten we niet zeker. Ook in de Brederostraat is weer een bom terecht gekomen. Toen werd er vreeselijk geschoten, dat  gaat   je   door merg en   been  heen.

Donderdag 30 November 1944

De nacht en de dag zijn gelukkig rustig verloopen, alleen wat afweergeschut, anders niet.

'k Zit nu weer bij een olielampje te schrijven want we hebben nu van 8 tot 10 uur geen licht en vanmiddag van 12 tot 2 uur. Dan verspringt het telkens. Nu morgen begint het weer van 8 tot 10 en van 4 tot 6 uur en zoo gaat het alle dagen maar door. Gezelligheid kent geen tijd, maar afijn wij zijn bevrijd van de moffen en dat is heel wat waard.  

Vrijdag 1 December 1944

Och, och wat is er in die tijd vanaf 17 september toch veel gebeurd en nog is het einde er niet, maar we zijn gelukkig allen nog in leven en waken het nog goed, Het is vannacht en vandaag ook rustig geweest.

Zaterdag 2 December 1944

De nacht en dag is nog weer rustig geweest tot vanmiddag half zes. Toen vlogen er weer granaten en zijn op de Tooropstraat en Berg-en-Dalscheweg weer terecht gekomen. Het is een verschrikking zooveel ongelukken als daarmee gebeuren. We zullen hopen dat we nu eens een rustige Zondag krijgen. Het is vanavond ook nog niet rustig geweest met de granaten. Tegen 10 uur vlogen er nog granaten en ook vannacht nog.

Zondag 3 December 1944

Hei is de heele dag vreeselijk geweest zooveel granaten er vliegen en overal zijn er natuurlijk weer ongelukken gebeurd. Aan de Broerdijk zijn weer granaten gevallen en op de Tooropstraat en wie weet waar nog meer. Het schijnt altijd nog maar op de brug bedoeld te zijn. Met dat al ben ik vandaag weer niet naar de kerk geweest. Het is vandaag al elf weken, waar blijft de tijd toch en wanneer zal toch het einde zijn. We zijn gelukkig nog goed gezond en hebben gelukkig nog genoeg te eten. De groente is soms wel schaars maar verder gaat het wel. We hebben van de week voor het eerst uien gehad. Die hebben twee Engelsche dames met een vrachtauto wezen halen. Nu hebben we ook aardappelen, die komen van Walcheren en de bakker vertelde dat we Dinsdag wittebrood zouden krijgen. Of het waar is zullen we afwachten. 'k Zit weer bij een olielampje te schrijven. We hebben van 6 tot 8 uur weer geen licht en het is zoo koud. Vandaag hebben we wel de heele dag de kachel aan omdat het Zondag is. Naar het is ook zoo koud in huis met dat karton voor de ruiten en je durft niet alle dagen de kachel maar de heele dag te laten branden vanwege de kolen en je kunt er niets bij koopen en turf is hier ook niet.  

"er is geen huis meer of het is kapot en boven alle kelders zie je een pijl staan met het cijfer erbij hoeveel er in de kelder slapen"

Maandag 4 December 1944

Het is vannacht nogal rustig geweest maar vanmorgen voor acht uur vlogen er al weer granaten en dat heeft de heele dag geduurd tot vanavond toe. We gingen om half negen al naar de kelder en zijn ook meteen naar bed gegaan, 't Is verschrikkelijk als je die granaten hoort fluiten en hoort ze inslaan. Aan de Broerdijk is het zoo verschrikkelijk, daar is nu geen huis meer heel en in de stad zijn er ook weer zooveel terecht gekomen. Dat is nu van Zaterdagmiddag vijf uur af tot Maandagavond aan één stuk door.  

Dinsdag 5 December 1944

De nacht is nogal rustig geweest. Wij hebben tenminste niet veel gehoord, maar er moeten toch weer granaten gevallen zijn. Het is vandaag rustig geweest tot half zes, toen vlogen er weer volop granaten. Nu is het gelukkig rustig, het is Sinterklaasavond maar je merkt er niets van. Willi is vanmiddag naar een Sinterklaasfeest geweest in de meisjes-H. B. S. Daar had ze een uitnodiging van en heeft daar natuurlijk een leuke middag gehad.

De kinderen komen nu ook zoveel te kort, ze komen heel niet buiten en gebeurt er iets dan moeten ze direct naar de kelder. Kleine broertje weet het ook al precies, als er granaten vliegen, dan zegt hij bommen, kelder. Maar als het afweergeschut gaat, daar geeft hij niks meer om, maar laten we nog tevreden zijn en God danken dat we bevrijd zijn en allen tot nog toe gespaard zijn en nog gezond zijn.

Woensdag 6 December 1944

We hebben nog alweer goed geslapen, maar vanochtend voor achten vlogen er al weer granaten. Vandaag ook telkens nog weer en ook afweergeschut.

Donderdag 7 December 1944

Er moeten vannacht weer veel granaten gevallen zijn,  veel in de stad. Het stukje Molenstraat wat nog goed was, is nu verder weggeslagen, het moet daar weer een ware ravage wezen. Als het ook niet noodig is, ga je niet naar de stad. Het wordt Zondag al 12 weken, maar 'k heb nog niets van de stad gezien. Aaf moest vanmiddag even naar Ds van Selms, ook daar op de Berg-en-Dalscheweg is alles kapot, er is daar ook bijna geen huis meer heel. Van Selms woont daar bijna nog alleen, alle menschen zijn daar weggetrokken. Het is treurig als je alles ziet. Jullie zouden Nijmegen niet meer terug-kennen, en dan het verlangen dat je telkens hebt dat je zoo graag zou willen weten hoe jullie het maken. In de schuilkelder van het Canisiusziekenhuis is verleden week het 100ste kind geboren. Vreeselijk hè telkens staan er advertenties in de krant dat er kinderen geboren zijn in een schuilkelder.  

Vrijdag 8 December 1944

De nacht is gelukkig rustig voorbij gegaan en ook de dag. We hebben geen granaten gehoord.

Zaterdag 9 December 1944

We hebben goed geslapen, hoewel er toch vannacht weer granaten gevallen zijn, ook weer op de Tooropstraat, Vandaag hebben we gelukkig ook geen granaten gehoord, Het is nu bijna half 8, we zullen hopen dat het vannacht ook weer rustig mag zijn. We hebben van de week allemaal een busje melk gehad op de bon. Volgende week krijgen we het weer. Nu krijgen we ook weer een reep chocola op de bon, het andere hebben we ook nog wel niet, maar de bon is er voor ingeleverd. We krijgen nu ook Engelsche biscuits.

Zondag 10 December 1944

Het is vannacht en vandaag gelukkig rustig geweest. Vanmiddag viel er nog wel weer een bom en was het af weergeschut wel weer erg in de weer. Vanmorgen zijn Aaf en ik naar de kerk geweest in de kelder van het Sportfondsenbad. Een half uur duurt zo'n dienst. Dat is voor het eerst in de 12 weken, we waren de van Heutsstraat doorgeloopen. Dat had ik nog niet gezien, o als jullie het toch eens konden zien, er is geen huis meer of het is kapot en boven alle kelders zie je een pijl staan met het cijfer erbij hoeveel er in de kelder slapen. Er slaapt nog bijna niemand bovengronds en dat is nu al bijna 12 weken en je ziet er het einde nog niet van. De moffen hebben nu weer een dijk doorgestoken zoodat de hele Betuwe onder water staat, dat is nu de tweede keer al en de troepen hebben daar veel last van, het schiet daar nu niet op. Die bommen zijn vandaag in de Jan Berendsstraat gevallen en bij de Vereeniging.  

Van Heutzstraat

"Onze poes zal ook wel dood zijn, nu is hij Donderdagmorgen de deur uit gegaan en niet meer teruggekomen"

Maandag 11 December 1944

De nacht en dag zijn gelukkig rustig verloopen, wel wat afweergeschut maar gelukkig geen granaten.

Onze poes zal ook wel dood zijn. Hij was al een heele week niet goed. Hij at of dronk niet alleen maar slapen. Nu is hij Donderdagmorgen de deur uit gegaan en niet meer teruggekomen, hij was zoo vreeselijk mager geworden, hij was ook zoo bang voor al dat oorlogsgeweld, dan kwam hij in huis vliegen en keek zoo angstig.

Dinsdag 12 December 1944

Vannacht en vandaag is gelukkig alles rustig, alleen wat geschut van artillerie maar dat is niet zoo erg hoewel alles staat te trillen.

Woensdag 13 December 1944

Vannacht en vandaag gelukkig alles rustig geweest, je weet niet waar je 't hebt als je geen granaten hoort. De broeder was gisteren nog even hier, toen het daar zoo gebrand heeft. Op de Graafsche weg is het precies tot aan zijn huis alles afgebrand. VreeseIijk als je dat maar zoo aan ziet komen.

Donderdag 14 December 1944

De nacht en de dag zijn gelukkig rustig geweest.

Vrijdag 15 December 1944

De nacht en dag zijn weer rustig geweest gelukkig zijn er geen granaten gevallen. Het is nu 7 uur in de avond, om 8 uur gaat het licht weer uit. Dat is nu vandaag 8 maal 2 uur zonder stroom. De stofzuiger staat op stal en strijken doen we niet meer dan dat wat hoog noodig is, we mochten die al niet meer gebruiken toen de mof er nog was, maar we zullen hoopen dat we het ergste geleden hebben.

Zaterdag 16 December 1944

De nacht en dag zijn gelukkig rustig verloopen en is er niets geen bizonders gebeurd. Alleen wat artilleriegeschut, dat is wel een vreeselijk leven want alles dreunt gewoon weg en je denkt dat alle ruiten eruit gaan. O ja, we hebben vandaag werkelijk allen een reep chocola gekregen en Aaf kreeg een half pond echte koffie.

Zondag 17 December 1944

De nacht is rustig verloopen en ook de dag, hoewel er vanmorgen weer 8 Duitsche vliegtuigen in de lucht waren. Er werd weer geducht geschoten, er moeten ook weer bommen gevallen zijn. Het is nu vandaag al drie maanden geleden dat het begonnen is. We hebben vanmorgen een fijn kopje echte koffie gedronken met room uit een busje. We krijgen nu busjes melk in plaats van taptemelk, fijn hoor. We maken het gelukkig allen goed.  

Maandag 13 December 1944

Vannacht en vandaag wel weer rustig, wel weer artllleriegeschut maar dat is niet zoo erg, hoewel als je buiten bent gaat het je door merg en been. We hebben zondag en ook vandaag een VI over hooren gaan.

Dinsdag 19 December 1944

Vannacht gelukkig weer goed geslapen. Vandaag zijn er weer granaten gevallen, maar waar weten we niet. Er is ook weer een VI overgegaan, die maken toch zoo' n leven.  

Woensdag 20 December 1944

We hebben goed geslapen, maar er moeten vannacht zooveel granaten gevlogen hebben, maar wij hebben er gelukkig niets van gehoord. Vandaag hebben we ook niets gehoord.

Donderdag 21 December 1944

De nacht is rustig geweest, maar vanmorgen even 8 uur waren er alweer 6 granaten over gevlogen. Dan weet je maar niet waar ze terecht komen. Er moeten er in de Oude Heesschelaan gevallen zijn. Men zegt van 8 dooden en in de Koninginnelaan zegt men van 6 dooden. Of het waar is weten we niet. De kranten worden hier 's nachts gedrukt. 's Morgens om 8 uur is de krant er al. Wat vreeselijk dat die moffen België weer ingekomen zijn. 'k Hoop niet dat ze in Nederland ook weer terug komen.

Vrijdag 22 December 1944

De nacht is gelukkig rustig verloopen, ook de dag was nogal rustig maar vandaag vielen er weer granaten en ook zoo hier dichtbij. Bij het Roomsche kerkhof dus wel dichtbij hier. Het is zoo'n geweldig leven, het was net als het bombardement.

Zaterdag 23 December 1944

De nacht is rustig geweest en ook de dag is nogal rustig geweest, wel geschut maar gelukkig geen granaten. Wel komen hier telkens vliegende bommen over, daar hebben ze wel op geschoten. Nu staan we alweer aan de vooravond van drie Zondagen. Wat zal Kerstmis ons brengen. We hadden verleden jaar niet gedacht dat we nu in zoo'n narigheid zouden zitten, O mocht het nu eens echt vrede op aarde worden.

Zondag 24 December 1944

We hebben gelukkig weer een rustige nacht gehad en ook de dag  is  rustig  verloopen  zonder  granaten  alleen  erg geschut.  

Maandag 25 December 1944

Zoo is het dan nu eerste Kerstdag. We zijn vanmorgen, Aaf, Willi en ik, naar de kerk geweest in 't Centraal gebouw. De diensten duren maar een half uur, dat is zoo gauw om maar tot nog toe zijn er gelukkig ook nog geen granaten gevallen. Wel was er straks weer een mof in de lucht waar ze weer op geschoten hebben. We hebben zoover het mogelijk is nog een gezellig Kerstfeest. We hebben een Kerstboom, daar heeft Martin electrische lampjes in gemaakt en we kregen Zaterdag voor ieder nog een reep chocola en voor ieder 4 ons biscuit op de bonnen, dus kregen we even 4 pond biscuits. Die chocola is zoo heerlijk allemaal Engelsche chocola, de biscuit is ook Engelsch, maar die is zoo hard.

Dinsdag 26 December 1944

Zoo is het dan tweede Kerstdag en gelukkig is alles rustig geweest en zijn er geen granaten gevallen, alleen wat geschut hebben we gehoord. Willi heeft nog Kerstfeest gehad van de Zondagschool, ze kreeg nog een groote appel en een koekje, wat vroeger zoo'n vijf cents koekje was, net ontbijt koek en een halve plak chocola. Dat hadden ze van de Engelschen gekregen, toch nog leuk voor die kinderen. We hebben alle drie de Zondagen electrisch gehad.

Woensdag 27 December 1944

Ze hebben vannacht vreeselijk geschoten en vandaag kwam er nog een VI over. daar hebben ze ook op geschoten. De heele dag heeft de artillerie bar te keer gegaan, dan rammelt alles en toch ben je daar niet bang voor.

Donderdag 28 December 1944

We hebben wel weer goed geslapen, maar verder hebben we weer een akelige dag gehad. Eerst om 8 uur ging er al weer een VI over en toen zijn er op de dag zooveel granaten gevallen en weer zoo dicht bij ons, hier aan de achterkant aan de Groesbeekschedwarsweg weer een huis kapot. Gelukkig waren de menschen aan de achterkant. Die zijn niet geraakt gelukkig. Ook hier aan de hoek van de straat, hier in de Dominicanenstraat weer een, in de Molenstraat en wie weet waar nog meer.  

Vrijdag 29 December 1944

De nacht is rustig geweest, maar vandaag was het weer rumoerig in de lucht en vanmiddag zijn er weer Duitschers in de lucht geweest en hebben weer bommen gegooid en ze zijn op de centrale terecht gekomen. Zoo'n oorlog is toch zoo vreeselijk. Was het einde er maar. Helaas heeft het al weer menschsenlevens gekost. Een man die op de centrale werkt en een soldaat is er getroffen, vreeselijk hè.

Zaterdag 30 December 1944

De nacht is wel weer rustig geweest, maar de heele dag gaan er vliegende bommen over en is er weer vreeselijk ge schoten. Nu vanavond werden we weer opgeschrikt door een vreeselijk leven en dachten dat er bommen vielen, maar toen waren het weer granaten die weer hier dichtbij kwamen.

Ze zeiden alweer op de Groesbeeksche dwarsweg maar verder weten we het nog niet. Er waren nog meer granaten terecht gekomen ook hier dichtbij 't kerkhof.

Zondag 31 December 1944

Zoo is het dan nu alweer oudejaarsdag, wat is er toch veel gebeurd in dit jaar. Jullie je lieve kleine moeten missen en nu die vreeselijke toestand met die oorlog, dat we niets van jullie afweten. Het is geen oogenblik uit je gedachten hoe jullie het maken zullen. We werden vanochtend alweer gewekt door artilleriegeschut en vliegende bommen. Die komen hier dagelijks over, toen vielen er vanmorgen alweer granaten, waar weer twee menschen getroffen zijn aan de Fortweg. Je durft haast nog niet op de straat te komen. Vanavond waren er weer Duitsche vliegtuigen in de lucht, waar weer duchtig op geschoten werd. We zijn nog tot 12 uur opgebleven en hebben eerst nog een kerkdienst gehoord op de radio en toen het 12 uur was luidden er klokken op de radio, toen begon al het geschut hier te bulderen. Het was een vreeselijk leven, zoo begon het Nieuwejaar. Toen sprak om 12 uur de Führer voor de radio, of hij het zelf was weten we niet, maar hij zeide capituleren deden ze niet want ze wonnen de oorlog toch. Nu is het. alweer 1 Januari 1945.  

"drie meisjes die uit de zaak van v. d. Borg kwamen, alle drie getroffen en dood. Die zaak is nu in de Van Welderenstraat, er lagen zoo maar 6 lijken op de straat"

Maandag 1 Januari 1945

Wat zal dit jaar ons brengen. Vanmorgen was het alweer zoo vreeselijk in de lucht, telkens Duitsche vliegtuigen in de lucht en vreeselijk schieten. Simon zei telkens kelder, zoo bang was hij. Als nu dit jaar toch het einde maar eens komen zal. Zoo net kwam er weer een vliegende bom over, die komen elke dag weer over e n dan schieten ze er op. Zondag zijn op de Tooropstraat met die granaten nog weer 4 menschen gedood, twee meisjes uit één gezin, een jongen zijn beide beenen er af en nog een man gedood. Er stond Zaterdag in de krant dat er hier rond de 1500 burgers gedood zijn nu met de oorlog. Vreeselijk hè, wat een jaar is het toch geweest, Eerst het bombardement dat er al zooveel dooden waren en nu dit er maar weer over. We gingen tegen half elf naar bed. toen vlogen er drie granaten achter elkaar. Ze zijn hier alweer dichtbij terecht gekomen, bij de Van Nispenstraat waar nog weer vijf menschen gedood zijn en acht gewond, dat is verschrikkelijk die granaten.

Dinsdag 2 Januari 1945

Vannacht hebben we niets gehoord, maar vandaag vlogen er ook weer granaten en kwamen er ook weer vliegende bommen over. Er zijn vanavond ook weer granaten terecht gekomen in de Van Welderenstraat, waar ook weer dooden te betreuren zijn en op verschillende plaatsen ruiten kapot. Wat er gebeurt met die granaten is verschrikkelijk.

Woensdag 3 Januari 1945

Het is de heele dag weer erg rumoerig in de lucht geweest, ook zijn er weer granaten gevallen en het artilleriegeschut heeft weer vreeselljk te keer gegaan.

Donderdag 4 Januari 1945

Er moeten vannacht ook weer granaten gevallen zijn, ook vandaag hebben ze weer gevlogen en hebben we er weer verscheiden gehoord. Ook het geschut heeft weer erg te keer gegaan. Het is Dinsdagavond in de Van Welderenstraat verschrikkelijk geweest, drie meisjes die uit de zaak van v. d. Borg kwamen, alle drie getroffen en dood. Die zaak is nu in de Van Welderenstraat, er lagen zoo maar 6 lijken op de straat.

Vrijdag 5 Januari 1945

Vannacht en vandaag alles rustig geweest gelukkig.

Zaterdag 6 Januari 1945

Ook vandaag alles rustig geweest en geen granaten gehoord.

Zondag 7 Januari 1945

Tot nog toe ook alles rustig. Het is vandaag 16 weken en nog slapen we gekleed en wel in de kelder. Wanneer zullen we toch eens wat van elkander hooren, Ik verlang er zoo naar. Er zijn vandaag toch nog weer granaten, gevallen waar ook weer dooden te betreuren zijn.

Maandag 8 Januari 1945

Vandaag is gelukkig alles rustig geweest.

Dinsdag 9 Januari 1945

Ook vandaag is alles rustig geweest.

Woensdag 10 Januari 1945

Vandaag ook niets geen bizonders gebeurd. We waken het gelukkig goed en hebben voldoende eten. Het broodrantsoen is verhoogd van 1800 op 2000 gram gebracht. Aardappelen krijgen we 3 Kg, melk ook voldoende.

Donderdag 11 Januari 1945

Vannacht en vandaag is gelukkig weer alles rustig geweest, Er stond vandaag in de krant dat Nijmegen door de oorlogshandelingen de zwaarst getroffen stad is. Van de 21.000 huizen zijn er totaal 4000 verwoest, terwijl er 2000 zwaar beschadigd werden en duizenden anderen glas en andere schade bekwamen. Er zijn 12. 000 menschen geheel dakloos, De hulpverleening is voortreffelijk georganiseerd. Er zijn al meer dan 3000 bonnen voor kleeding en huisraad uitgereikt. Door de Canadezen zijn 100 kisten kleeren gezonden en vooral uit België is veel hulp verleend. De collecte voor het hulpcomité heeft al meer dan 100.000 gulden opgebracht tot nu toe.  

Vrijdag 12 Januari 1945

Het is gelukkig alles rustig, alleen wat geschut anders niet. We hebben vandaag voor 't eerst echt wittebrood gekregen, heerlijk hoor.

Zaterdag 13 Januari 1945

Het is vandaag gelukkig alles weer rustig geweest.

Zondag 14 Januari 1945

Alles is vandaag ook rustig, het is prachtig winterweer en ben ik vanmiddag met Aaf een eindje rond geweest, maar als je al die verwoestingen ziet, dan breekt je hart en kan je niet dankbaar genoeg zijn dat we tot nog toe allen nog gespaard zijn en dat ons huis zoo ver nog heel is. We zijn eerst de Dominicanenstraat doorgegaan die voor het grootste deel verbrand is of door granaten getroffen. De Ten Hoetstraat en Hugo de Grootstraat weet je niet meer waar ze geweest zijn. Niets als hopen oud ijzer is er nog over. De heele Batavierenweg is verbrand of plat geschoten. De Museum Kamstraat, Heidenrijkstraat, Hobbemastraat, Ruisdaalstraat, 't zijn allemaal ruines, 't Is allemaal niet om te beschrijven, dat is nu maar een klein gedeelte van Nijmegen, het is voor 't eerst in die vier maanden dat ik daar heen geweest ben. De Barbarossastraat is ook heelemaal weg, toen we op de Batavierenweg liepen hoorde je maar overal schieten, dan weet je niet hoeveel slachtoffers er weer vallen.  

Maandag 15 Januari 1945

Alles is vandaag gelukkig weer rustig geweest.

Dinsdag 16 Januari 1945

Ook vandaag is alles rustig geweest, af en toe dat geschut maar dat is niet zoo erg. Vanavond kwam er nog een vliegende bom over.

Woensdag 17 Januari 1945

Nu is vandaag het 4 maanden dat het hier begonnen is en nog zitten we in de vuurlinie, maar vandaag is gelukkig ook weer rustig geweest. Je weet niet waar je het hebt als je geen granaten hoort en je niet naar de kelder behoeft te vluchten.  

Donderdag 18 Januari 1945

Vandaag is er gelukkig niets bizonders gebeurd.

Vrijdag 19 Januari 1945

Vandaag is ook alles rustig geweest. Vanavond gingen er nog een paar granaten, het geschut ging hier vreeselijk te keer.

Zaterdag 20 Januari 1945

Ook vandaag is gelukkig alles rustig. We hebben vandaag voor ieder weer een reep chocola gekregen op de bon en voor ieder een half ons koffieboonen. De chocola kost 20 cent per reep en de koffieboonen 40 cent per half pond. We hebben nu ook geregeld wittebrood, je moet er net zooveel bruin- of roggebrood bijnemen, 't Is allemaal even duur.

Zondag 21 Januari 1945

Het is vandaag ook tot nog toe alles rustig, Het broodrantsoen is ook weer verhoogd. De brug is deze week ook weer bedreigd door de moffen. We mochten Vrijdag hier ook weer vlaggen toen Margriet jarig was.

"We hebben op 't oogenblik 3 Canadeezen in huis, die slapen hier"

Maandag 22 Januari 1945

Het is gelukkig vandaag alles weer rustig geweest.

Dinsdag 23 Januari 1945

Ook vandaag is alles rustig geweest. Er ging wel weer een vliegende bom over, maar anders niets als artilleriegeschut dat is een vreeselijk leven en is het net of er ineens 'n zwaar onweer losbarst. Dan dreunt in huis alles en rammelen de ruiten.  

Woensdag 24 Januari 1945

Vandaag gelukkig ook niets bizonders gebeurd.

Donderdag 25 Januari 1945

Alles is gelukkig rustig niets bizonders.

Vrijdag 26 Januari 1945

Ook vandaag gelukkig alles rustig.

Zaterdag 27 Januari 1945

Ook vandaag alles weer rustig. We hebben op 't oogenblik 3 Canadeezen in huis, die slapen hier. Ze zijn met zulke groote vrachtauto's en anders moeten ze daar in slapen. We krijgen nog wel eens wat van die lui, vleesch in blik, wittebrood, dat zijn heele korte broodjes, maar één snee is zo groot als een boterhambordje, chocola en nog verschillende dingen, het is allemaal zoo lekker wat ze bij hun hebben.

Zondag 28 Januari 1945

Ook vandaag weer niets bizonders gebeurd.  

Maandag 29 Januari 1945

Vandaag ook niets geen bizonders.

Dinsdag 30 Januari 1945

De heele dag gelukkig alles weer rustig geweest.

Woensdag 31 Januari 1945

Er zijn vandaag nog weer granaten gevallen, waar ook weer dooden te betreuren zijn. We hebben ook weer mogen vlaggen en oranje mogen dragen voor Beatrix haar verjaardag.

Donderdag 1 Februari 1945

Alles gelukkig rustig, wel erg geschut en veel vliegtuigen in de lucht.

Vrijdag 2 Februari 1945

Vandaag erg veel geschut in de lucht en veel vliegtuigen en vanavond om 6 uur nog een vliegende bom waar erg veel op geschoten werd. Het is een prachtig gezicht, allemaal roode ballen in de lucht, maar zoo'n oorlog is toch iets vreeselijks.

Zaterdag 3 Februari 1945

Het is hier dagelijks een vreeselijk gebulder van dat zware geschut. Dat is een leven van geweld. Er zijn ook vandaag weer bommen of granaten gevallen, op de Tooropstraat weer een huis in elkaar en ook nog weer een man gedood.

Zondag 4 Februari 1945

Vanmorgen toen we opstonden was het weer een gebulder van dat zware geschut dat het bar was. En nu gingen er weer bommenwerpers over dat het verschrikkelijk is, hoe meer het in Duitschland gaat spannen zooveel te meer gaat dat geschut te keer.  

Maandag 5 Februari 1945

Het is de heele dag rustig geweest, alleen wat geschut.

Dinsdag 6 Februari 1945

Het is de heele dag wel rustig, alleen wat vliegtuigen in de lucht en geschut. Er zijn ook nog weer granaten gevallen.  

Woensdag 7 Februari 1945

De heele dag gaat het geschut en komen er zooveel vliegtuigen over. Vanavond was het bar zooveel vliegtuigen en was er ook nog weer 'n mof in de lucht. Er werd hevig op geschoten.

Donderdag 8 Februari 1945

We hebben hier de heele dag vreeselijk geschut. Het is een gebulder de heele dag. We hebben het hier nog niet zoo erg gehoord. Vanmiddag vielen er ook weer granaten. Ze hebben hier vandaag een offensief geopend met artillerievuur. Van vanmorgen half 6 tot vanavond half elf heeft het onophoudelijk maar te keer gegaan, toen is het gelukkig bedaard. Het was haast niet om uit te houden de heele dag.

Vrijdag 9 Februari 1945

Het is nu gelukkig de heele dag rustig geweest alleen wel geschut en vliegtuigen in de lucht.

Zaterdag 10 Februari 1945

Het is de heele dag rustig, waar er worden de heele dag ontzettend veel krijgsgevangenen binnen gebracht. Ze vechten nu bij Kleef en in het Rijkswald.

Zondag 11 Februari 1945

Vandaag alleen weer geschut en vliegtuigen in de lucht. Ook was er straks weer een mof in de lucht en werd er vreeselijk op geschoten. Er rijden nu ook weer treinen en komt er gelukkig ook brandstof. Er is dan nu ook weer een kolenbon aangewezen.  

Maandag 12 Februari 1945

Voor jullie weer een nare dag, Alles is vandaag rustig geweest.

Dinsdag 13 Februari 1945

Vandaag zijn er weer bommen terecht gekomen aan de Nieuwe Marktstraat, waar weer 4 dooden zijn.

Woensdag 14 Februari 1945

Vandaag alles rustig, alleen af en toe een vliegende bom.

Donderdag 15 Februari 1945

Vandaag ook niets geen bizonders. We hebben van Zondag tot Woensdag een Engelsche kapitein gehad om te slapen, We hebben haring op de bon gehad, 't kost maar 80 cent per pond.

Vrijdag 17 Februari 1945

Het is gelukkig nogal rustig, behalve artilleriegeschut, maar daar ben je al aan gewend. Je schrikt er af en toe wel van als het een poos rustig is geweest. 's Nachts is het soms ook erg met dat schieten en dan is het net of er een zwaar onweer op komt zetten.

Zaterdag 17 Februari 1945

Vandaag gelukkig ook niets geen bizonders, Wel gaan er nog veel vliegende bommen over.

Zondag 18 Februari 1945

Vandaag tot nog toe niets geen bizonders, ook geen geschut tot nog toe. Piet zijn vrouw ligt al 4 weken in het ziekenhuis met die toevallen. Er is ook verleden week een meisje in het ziekenhuis gebracht, die was ook getroffen door een vliegende bom. Ze ziet er zoo vreeselijk uit. Ik schreef hier eerst dat er tot nog toe niets gebeurd was vandaag, maar vanmorgen half zes is er een vliegende bom in 't Waterkwartier terecht gekomen waar ook weer dooden en gewonden zijn en verschillende huizen kapot.  

"We slapen ook nog steeds in de kelder "

Maandag 19 Februari 1945

Vandaag gelukkig alles rustig en er is niets gebeurd.

Dinsdag 20 Februari 1945

Ook vandaag is gelukkig alles rustig geweest.

Woensdag 21 Februari 1945

Vandaag ook niets geen bizonders gebeurd.

Donderdag 22 Februari 1945

Vandaag ook alles rustig. Ze vechten erg bij Kleef en Goch. Kleef ligt al heelemaal plat.

Vrijdag 23 Februari 1945

Vanmorgen is er alweer een vliegende bom in Malden terecht gekomen. Verder is het hier wel rustig, dat erge zware geschut is weg. Ik heb van Zondag af een zwerende vinger, maar 'k geloof, dat het ergste nu wel geweest is, 'k had er met een blikopener in gestoken.

Zaterdag 24 Februari 1945

We hebben vandaag weer een nare dag gehad. Er vlogen zooveel granaten vandaag zoodat we ook nog weer een keer in de kelder gezeten hebben. Ze zijn ook zoo dichtbij ingeslagen, bij het Julianaplantsoen zijn drie wagens met munitie geraakt. We zagen het hier achter rooken en hoorde je het geregeld ontploffen. Ze zijn ook op 't Keizer Karelplein terecht gekomen, waar ook weer dooden gevallen zijn. En in de Walstraat was het iets vreeselijks die granaten en het was de laatste tijd zoo heerlijk rustig. We slapen ook nog steeds in de kelder.

Zondag 25 Februari 1945

Tot nog toe is gelukkig alles rustig. Er gingen vanmorgen vroeg wel weer veel vliegende bommen over, maar anders gelukkig niet. Je bent blij als ze weer over zijn, als de motor stil houdt ben je er al bang voor.  

"Gelukkig is er vandaag niets geen bizonders, elke dag vliegende bommen"

Maandag 26,  Dinsdag 27 en Woensdag 28 Februari 1945

Niets geen bizonders gebeurd. Er waren Zaterdag toen die granaten gevallen zijn nog weer 70 dooden, nog drie kinderen uit één gezin, 16, 12 en '7 jaar. Vreeselijk hè als je je kinderen zoo moet verliezen.

Donderdag 1 Maart 1945

Vandaag gelukkig ook niets geen bizonders gebeurd. Ik ben zelf niet erg in orde, 'k heb zulke dikke voeten en erge pijn in mijn armen en mijn achterste. De dokter is geweest, maar 'k behoef niet in mijn bed te blijven. 'k Heb poeders gekregen en ik slaap nu ook niet meer in de kelder. Dinsdag komt de dokter weer terug.

Vrijdag 2 Maart 1945

Vandaag Martin zijn verjaardag, waar je denkt er haast niet om.

Zaterdag 3 Maart 1945

Gelukkig is er vandaag niets geen bizonders,  elke dag vliegende bommen.

Zondag 4 Maart 1945

Vandaag ook geen bizonders.  

Maandag 5 Maart 1945

Ook vandaag niets geen bizonders.

Dinsdag 6 Maart 1945

Vandaag is de dokter weer geweest en komt over een paar dagen weer terug. Mijn voeten worden gelukkig weer dunner.

Woensdag 7, Donderdag 8, Vrijdag 9 Maart 1945

Geen bizonders gebeurd. We hebben deze week een brief van Marie uit Amerika gehad. Die Canadeezen die bij ons waren hebben voor ons geschreven en nu hebben we deze week al een brief terug gehad, leuk hè.

Zaterdag 10 Maart 1945

'k Heb vannacht slecht geslapen en er is ook zooveel geschoten. Vanmorgen kwart over vijven vlogen er alweer granaten en werd er zoo geducht geschoten en gaan er maar weer vliegende bommen over.

Zondag 11 Maart 1945

Gelukkig vandaag niets geen bizonders  

Maandag 12 Maart 1945

Vandaag ook geen bizonders, De dokter is vandaag weer geweest. 'k Heb zo'n pijn gehad vannacht en kan alleen niet uit bed komen. Aaf slaapt nu bij me, Ik heb weer andere poeders gekregen.

Dinsdag 13 Maart 1945

Alles is gelukkig rustig.

Woensdag 14 Maart 1945

Vandaag ook gelukkig alles rustig.

Donderdag 15 Maart 1945

Vandaag is ook gelukkig alles rustig. De dokter is vandaag weer geweest maar 'k lijd nog erg veel pijn. 'k zit de heele dag in een groote stoel en 's middags slaap ik 'n paar uur, Het is vreeselijk die pijn, het eten smaakt me best.

Vrijdag 16 Maart 1945

Alles is gelukkig rustig, er gaan ook niet veel vliegende bommen over.

Zaterdag 17 Maart 1945

Vandaag is alles rustig. We hebben vandaag verse vis gekregen op de bon, 'n half pond per persoon. We hadden schelvis. Aaf heeft ze gebakken en wat voor Zondag bewaard om te koken. Ze kost 65 cent het pond, maar dat hindert niet, je kan toch niks krijgen om wat aan te sterken.

Zondag 18 Maart 1945

Het is vandaag alles rustig, wel gingen er veel bommenwerpers over. Toen we vanavond naar bed zouden gaan kwamen er weer vliegtuigen over en is er geducht op geschoten.  

"Nog een jongen uit de Rembrandstraat van 13 jaar, dat gebeurde op de Sterreschansweg, De stukken vlees moeten in de boom gehangen hebben, vreeselijk hè"

Maandag 19 Maart 1945

Het is vandaag nogal rustig, ze vliegen wel erg, maar anders niets.

Dinsdag 20 Maart 1945

Het is alles nogal rustig. Vandaag is de dokter weer geweest en heb ik weer poeders voor die dikke voeten en andere voor de pijn, waar het gaat geen van tweeën nog over. Aaf heeft zooveel werk aan me, Ze slaapt bij me, maar hoeveel keer op een nacht ze eruit moet, weet ik niet. Ik kan zelf niets doen.  

Woensdag 21 Maart 1945

Er is hier vandaag weer 'n vreeselijk ongeluk gebeurd, hier achter ons op de Groekbeeksche dwarsweg. Er waren kinderen aan het spelen met ontplofbare rommel en twee kinderen dood op de Oude Molenweg, ook drie kinderen dood die naast elkaar wonen, ook met het spelen van die rommel. Nog een jongen uit de Rembrandstraat van 13 jaar, dat gebeurde op de Sterreschansweg, De stukken vlees moeten in de boom gehangen hebben, vreeselijk hè, elke dag staan er waarschuwingen in de krant, maar het helpt niets.

Donderdag 22 Maart 1945

Er wordt ontzettend gevlogen, maar verder is er geen bizonders.

Vrijdag 23 Maart 1945

De dokter is vandaag weer geweest en nu moet hij m'n urine hebben. Het wordt nog niets beter met de pijn, Verder is het nog al rustig.

Zaterdag 24 Maart 1945

Het is vandaag wel rustig, maar vannacht is het vreeselijk geweest. 'k Heb vooreerst veel pijn gehad en er is zoo vreeselijk geschoten om half vier. Er waren vliegtuigen in de lucht waar op geschoten werd, je dacht dat het huis in elkaar ging.

Zondag 25 Maart 1945

Het is vandaag nogal rustig. Er wordt in Duitschland vreeselijk gevochten.

Maandag 26 Maart 1945

Het is vandaag nogal weer rustig.  

Dinsdag 27 Maart 1945

De dokter is vandaag weer geweest, hij heeft me heelemaal onderzocht, maar kon gelukkig niets vinden, De urine was ook goed.' 'k Heb nu weer poeders en tabletjes voor de dikke voeten. Het wordt nog niet veel beter en 'k lijd af en toe nog veel pijn. We zullen hopen als het mooi weer wordt dat de pijn dan over gaat.

Woensdag 28 Maart 1945

Het is gelukkig alles nog al rustig.

Donderdag 29 Maart 1945

Vannacht vlogen er al weer drie vliegende bommen over. Je bent blij als ze maar weer voorbij zijn.

Vrijdag 30 Maart 1945

Zoo is het dan nu al weer Goede Vrijdag. Wat is er al weer veel gebeurd in dat poosje van 't Nieuwejaar. De dokter is vandaag weer geweest en heeft de bloeddruk opgenomen. Die was ook nog al niet te hoog, maar verder schiet het nog niet erg op. 'k Lijd op den duur nog veel pijn en heeft Aaf veel werk aan me want 'k kan absoluut niets doen en 's nachts elk oogenblik wakker en kan ik mezelf niet helpen.

Zaterdag 31 Maart 1945

Het begint nu met de bevrijding van Nederland toch wat op te schieten. 'k Zal zoo blij zijn als alles achter de rug is, dat maakt me ook zoo angstig, 'k hoop dat jullie er ook goed van af mogen komen.

Zondag 1 April 1945

Het is hier weer een vreeselijk leven van dat zware geschut.  

"We hebben nu ook weer de heele dag electrisch en gas driemaal per dag"

Maandag 2 April 1945

Zoo net werd door de radio gezegd dat Enschede ook vrij was, wat zal het toch een zegen zijn als het land eens bevrijd zal zijn.

Dinsdag 3 April 1945

Vandaag is er niet veel nieuws. De dokter is weer geweest maar het blijft maar zoowat hetzelfde. Verder is het nu nog al rustig.

Woensdag 4 April 1945

Ook vandaag is alles nogal rustig.  

Donderdag 5 April 945

Aaf heeft vandaag de dokter laten komen, doordat ik vannacht zoo'n pijn had en zij me bijna niet kon helpen. O, Aaf heeft toch zoo'n werk aan me, ik kan zelf niets doen. De dokter zou me nu eerst nog weer een drank geven en vroeg me als het niet hielp of ik er dan niet tegenop zou zien om naar het ziekenhuis te gaan 'k heb gezegd dat ik het goed vond. Nu komt hij Zaterdag weer.

Vrijdag 6 April 1945

Er moeten hier op de Scheidingsweg weer, ongelukken gebeurd zijn met kinderen die weer rommel opgeraapt hadden, Men zegt dat er 4 kinderen uit één gezin dood zijn. Alles is gelukkig rustig.

Zaterdag 7 April 1945

De dokter is vandaag weer geweest en zal dan eerst zien hoe die drank werkt en komt nu Dinsdag weer terug. Wat gelukkig dat Almelo ook al bevrijd is. Wat verlang ik om wat van jullie te hooren. Het is toch zoo vreeselijk zoo'n oorlog.

Zondag 8 April 1945

Gelukkig is er niets bizonders en gaat het met de pijn vandaag ook wat beter dus zullen we hopen dat ik wat baat bij die drank mag hebben. Willi gaat nu weer halve dagen naar school in 'n gesloten huis. We hebben nu ook weer de heele dag electrisch en gas driemaal per dag.  

Maandag  9, Dinsdag 10 April 1945

Het is met het oorlogsgeweld nu nog al kalm. Vandaag is de dokter weer geweest, maar het gaat nog niet erg vooruit met me. Het loopen gaat wel beter maar mijn armen dat wil nog niet. Aaf moet me overal mee helpen, met uit en aankleeden, met wasschen en m'n haar doen, zelfs als ik naar de W.C. moet. Het is toch zoo verschrikkelijk.

Woensdag 11, Donderdag 12, Vrijdag 13 April 1945

Het is alle dagen zoo wat hetzelfde. De dokter is vandaag weer geweest, maar het gaat nog niet erg vooruit. 'k Moet nu veel braken.

Zaterdag 14 April 1945

'k Heb vandaag een akelige dag gehad. Ik kon niets eten of 'k moest braken en vanmiddag is er veel gal uitgekomen. Dat is heel opgelucht.

Zondag 15 April 1945

Gelukkig heb ik tot nog toe vandaag geen last van braken en hier ook alles rustig. Nu morgen mijn verjaardag, wat zal dat ook een dag wezen.  

Maandag 16 April 1945

'k Heb vandaag mijn verjaardag gevierd en het is nog een vrij drukke dag geweest maar 'k heb veel gemist daar er niemand van jullie geweest is en ik nu 70 jaar geweest ben.

Dinsdag 17 April 1945

De dokter is vandaag weer geweest, het schiet nog niet zoo hard op. Ik houd nog pijn in mijn armen en handen. Verder is het de heele week hetzelfde met mij gebleven en ook verder niets gebeurd.

Zondag 22 April 1945    

Overal rustig.  

Woensdag 25 April 1945

De dokter is geweest, het gaat wel wat vooruit met me, maar 'k heb nog erge pijn in mijn handen en armen. Ik kan boven mijn hoofd nog niet komen.

Donderdag 26, Vrijdag 27 April 1945

Geen bizonders.

Zaterdag 28 April 1945

De dokter weer geweest, het blijft nog zoo hetzelfde. 'k Wou dat ik ook maar wat van jullie hoorde. Ze krijgen hier overal al eens berichten vandaan. Het wordt je soms te benauwd.

Zondag 29 April 1945

Gelukkig niet veel oorlogsnieuws, maar toch wel dat de oorlog gauw afgeloopen zal zijn en dat er voedsel gekomen is Goddank.  

"Overal vlaggen en de kinderen met oranje"

Maandag 30 April 1945

Geen nieuws,.

Dinsdag l Mei 1945

De dokter is vandaag weer geweest en 't gaat gelukkig met de pijn wel wat beter,

Woensdag 2, Donderdag 3, Vrijdag 4 Mei 1945

'S Avonds 9 uur het groote nieuws, dat het vrede geworden is, o dat is een pak van 't hart en komt ook de hongersnood tot een einde. Wat wordt er veel gebracht hè?

Zaterdag 5 Mei 1945

Overal vlaggen en de kinderen met oranje. In alle kerken dankstonden. O God, wat gelukkig toch dat het einde daar is.

Zondag 6 Mei 1945

Ook nu in alle kerken dankstonden, ik kan er nog niet heen maar 'k luister naar de radio. Wat een zegen dat bij jullie ook alles goed is, 'k Hoop dat ik jullie een pleizier doe met dit dagboek en dat je het ter nagedachtenis bewaren zult. Nu eindig ik er verder mee. Het is nu gelukkig vrede, vrede, en nog eens vrede! Hoerah.

Deze publicatie kwam tot stand dankzij de welwillende medewerking van:

 Paul van der Heijden, Coby Otter en Wil Linssen

NB: alle afbeeldingen zijn redactionele toevoegingen.

Heeft u zelf de beschikking over een (onuitgegeven) Nijmeegs dagboek, foto's of ander materiaal waarvan het de moeite waard is om aan anderen te laten zien? De redactie van Noviomagus.nl maakt er graag gebruik van en stelt zonder meer ruimte beschikbaar voor mooie Nijmeegse historische zaken. Deel uw bezit met anderen zodat ook zij kennis kunnen nemen van de waardevolle geschiedenis van onze stad. Mail ons uw reactie of schrijf naar:

Stichting Noviomagus.nl, van Trieststraat 19, 6512 CW Nijmegen

Uiteraard krijgt u uw spullen in ongeschonden staat netjes terug.

terug

Reacties:

Hallo Henk,

Ik heb met belangstelling het dagboek van Aafje Kleinveld gelezen. Zij moet vlak bij ons in de buurt gewoond hebben. Ik herken zoveel dingen die zij beschrijft. Ook het Kerstfeest in het Centraal gebouw o.l.v. Dominee van Selms.

Ik ben blij dat er mensen zijn die dat allemaal opgeschreven hebben. Wanneer ik het lees, herinner ik mij alles wel weer, maar om zo uit mijn blote hoofd alles te vertellen, dat vind ik toch ook een opgave.

Hartelijke groeten vanuit een bewolkt en guur den Helder,

Rinus. 

Hallo Henk

Met enorm veel interesse heb ik het dagboek van Jannetje Koornwinder gelezen. Om de gehele inhoud goed tot mij te laten doordringen heb ik er afdrukken van gemaakt. Deze inhoud zal ik beslist aan andere laten lezen. 
Als jongen van 15 jaar woonde ik toen in de Wolfskuil. Daar gebeurde toen niet veel betreffende granaatinslagen en zo meer. Er kwam een Duitse granaat terecht in de tuin achter een bakkerij waar wij toevallig voor stonden. Gewoon geluk gehad. Onze woonomgeving was een groot minutiedepot van de geallieerden. Daartussen veel luchtafweer. Voor ons als snotneuzen was het een avontuur als deze begonnen te schieten op alles wat aan vijandelijke vliegtuigen in de lucht vlogen. 
Jannetje omschreef in haar dagboek dat er op zondag 18 februari 1945 een V1 terecht kwam in het Waterkwartier. Dit is juist, want hij ontplofte in de achtertuin van een oom van mij. In zijn familie vielen er lichtgewonden, maar in de directe omgeving ook enkele doden. 
Ik weet mij nog te herinneren dat op de toenmalige voetbalvelden van Kraaijenhoff en andere verenigingen, vele zware kanonnen waren opgesteld. Om onze bereidwilligheid te tonen kregen wij van de aanwezige soldaten de opdracht om voor hen schuttersputjes te graven. Maar wij gooide met de pet erna. Dit geleerd, toen wij in onze leeftijd gedwongen werden dezelfde putjes te graven voor de Duitsers langs het Maas en Waalkanaal. 
Op de dag van de grote aanval op Duitsland begonnen de kanonnen tegelijk met hun stem te laten horen. Dat kostte mijn ouderlijk huis alle ramen. Maar ook van de schuttersputjes bleef niets heel. 
Als hulpie's hebben een vriend van mij en ik drie maanden contact gehad met een afdeling negersoldaten in de bossen van Groesbeek. Iedere dag werden wij door hen met een jeep opgehaald en thuisgebracht. Gevaren kenden wij niet. Mijn moeder schrok zich rot toen ik de eerste keer een paar negersoldaten aan haar voorstelde. Zij had nog nooit een neger van nabijheid gezien. Maar hetgene wat wij als proviand van hen meekregen opende ook voor haar de deuren. In alle opzichte waren het prima boys.
Zij hadden het spoedig in de gaten dat mijn familie met 8 kinderen een groot gebrek in alles hadden. Voor hun hulp ben ik hen nog steeds dankbaar. Maar aan alles komt een einde. Van de ene op het andere moment waren zij verdwenen. Ergens in de grote oorlog. 
Ook het bombardement op 22 februari 1944 heb ik meegemaakt. En daarbij al het geluk ter wereld gehad. Op het moment dat de bommen vielen liep ik op de Oranjesingel tegenover de Vereeniging. Ik was door omstandigheden te laat op de school op het Kelfkensbosch. Als de weerga dook ik in een keldergat van een villa aan de overkant van de Vereeniging. Wat ik na dit bombardement beleef heb, is met geen pen te beschrijven, maar het staat tot in details in mijn geheugen gegrift. Zo kwam er op mijn school een bom terecht waarbij enkele van mijn klasgenoten en leerkrachten hun leven hebben verloren. Enkele uit velen.
Henk, dit alles is zomaar een gegeven uit mijn oorlogsverleden. In details kan ik er meer over schrijven maar dan gaat het in hoofdzaak over avontuurlijke gebeurtenissen uit de oorlog die ik mij nog weet te herinneren.

Groetjes van Geer 

Dag Henk

geweldige nieuwe aanwinst, ontroerend en aangrijpend. Dank aan iedereen.

Vriendelijke groet,

Hans

Hallo Henk.

My Dutch is still sufficient to be able to read this terrible ordeal about the Battle in Nijmegen during the last years of the war. I was only 7 years old, but I still can remember the bombardment of Nijmegen, and the dropping of a V1 (Flying Bomb) in the Waters Quartier. My father was a baker and we were living on the Graafscheweg near the Villa Nova Church. I believe it was No. 184. We had also a shop in the Groenestraat, and also in the Molen Straat. but in 1941 we moved from the City Centrum to the Graafscheweg. This shop was subsequently destroyed by the bombing of Nijmegen.

Although I was young. I can remember the many times we had to move to another class room. One Day we were in a shoe shop on the Groene Straat. And also we had a class in the office of the Willem Smit Transformatoren Fabriek. A lot of damage was done all around. We had an air raid shelter behind our house, where we spent most nights. My father had the bakery in the cellar of the house. We were fortunately spared any damage to the house. No broken windows. In the Wolfskuil there was a quarry where the Canadians had their camps with their tanks. I can remember the various delicacies we got, like real chocolate bars. And Sweets. I also found that their bread was in cans and very white indeed. 
My father had a lot of problems obtaining the ingredients, flour, milk, butter, etc. To run his business. I can remember the ration cards as well.

Henk, thanks very much for this article, it sure brings back a lot of memories as well.

I am always looking forward to your news letter every month. It is a very welcome publication. 

Yours Faithfully

Bert Visser
19 Bucktin Street
COLLIE W.A. 6225
Western Australia.

Reactie 5:

Paula Kersten, 17-03-2012: Hoi Henk.
Geweldig om dit dagboek van mijn overgrootmoeder te lezen. Mijn vader had mij naar dit website verwezen. Hij wordt door Jannetje 'broertje' genoemd. Ik ken de oorlogsgeschiedenis van Nijmegen natuurlijk goed, maar om het dagboek te lezen is heel bijzonder!
Groeten, Paula Kersten-Freeman

terug


REAGEER:

Uw aanvullingen of opmerkingen zijn welkom!
Met dit formulier kunt u (nog) geen foto's versturen. Gebruik daarvoor uw e-mailprogramma.
Opmaak kan wel, bv <b>Vet</b> of <i>cursief</i> geeft Vet of cursief.