004T

Uit het Nimweegs verleden 4

1979

Ondanks de erbarmelijke omstandigheden die er in de ouwe stad heersten werden er toch nog veel kinderen geboren. De vrouwen stonden in hun zwangerschap niet onder kontrole van een arts maar van een door de gemeente aangestelde verloskundige of vroedvrouw. Voor de bevalling werden de vrouwen niet zoals nu naar een verloskundige afdeling van een ziekenhuis gebracht maar de bevalling vond thuis plaats met alle ongemakken van dien. De vroedvrouw voor de wijk was Mej. Valstar, in de volksmond Juffer Valster genoemd. Zij was een zeer sociaal voelende vrouw die de bewoners en zeker de vrouwen met naam en toenaam kende en precies wist waar zij woonden. Zij had in de ouwe stad een zeer drukke praktijk en was haast dagelijks aanwezig in de wijk voor zwangerschaps-kontrole, bevallingen of nazorg daarvan. Zonder terughoudendheid stapte zij de armelijke huisjes binnen om de vrouwen in hun moeilijke ogenblikken met raad en daad bij te staan en daardoor hun pijn en ellende zoveel mogelijk te verlichten. Wanneer voortekenen uitwezen dat er een bevalling op til was werd er gauw iemand naar Juffer Valster gestuurd die dan meteen mee ging. Het kwam natuurlijk ook voor dat zij niet thuis was, dan kon het gebeuren dat de boodschapper drie of vier adressen af moest om haar te vinden. Wanneer de vroedvrouw arriveerde was de spreekwoordelijke burenhulp reeds ingeschakeld.
De buurvrouwen hadden de aanstaande moeder onder hun hoede genomen. Zij troffen maatregelen voor het opvangen van de andere kinderen (dat gebeurde ook 's nachts) en waren druk bezig met het zetten van koffie en het koken van water dat de vroedvrouw voor de bevalling nodig had. Onder het genot van vele koppen koffie en het ophalen van ervaringen bij andere bevallingen werd het ogenblik van de verlossing afgewacht. Zo'n bevalling vond meestal in een bekrompen bedstee plaats die vaak nog in de huiskamer stond. Deze bedstee was aan drie kanten dicht zodat het noch voor de kraamvrouw noch voor de vroedvrouw een gemakkelijke taak was om het geheel goed te laten verlopen.
Bij een bevalling was de man nooit aanwezig. Dat wilden de vrouwen ook niet want wanneer zij dachten dat hij treuzelde werd hij onder aanvoering van de vroedvrouw naar buiten gewezen. Hij was dan allang blij want ondanks dat hij een gevecht met drie politieagenten niet uit de weg ging en een zware cafétafel met zijn blote vuisten in stukken kon slaan zou hij bij de eerste de beste barenskreet weg smelten van ellende. Nee, dan ging hij liever zijn zenuwen kalmeren met een fikse borrel. Als de bevalling achter de rug was wist men hem wel te vinden want de berichtgeving in de wijk was goed georganiseerd. Men kan hier nu in deze tijd wel raar tegen aan kijken, maar men moet rekening houden met de zeden en gewoontes waar vroeger naar geleefd werd.

Als de bevalling achter de rug was werd de kraamvrouw door haar ruige sterke kerel met zulke tedere zorgen omringd dat het gewoon aandoenlijk was om te zien. Zijn onuitsprekelijke dank ging dan ook vooral uit naar de vroedvrouw en de behulpzame buurvrouwen. Wanneer het betreffende echtpaar het dan ook maar enigszins kon doen werd de vroedvrouw verblijd met een klein flesje reukwater terwijl men voor de buurvrouwen een schort of kousjes voor de kinderen kocht. Het waren kleine geschenken voor een grote waardering die uit de grond van hun hart kwam. De moeilijkheden die ik reeds in het vorige artikeltje, over de grote gezinswas, geschetst heb kwamen ook hier weer om de hoek kijken.
De kraamvrouw kon natuurlijk niets doen maar de buurvrouwen zorgden er voor dat de hele kraamwas verzorgd werd terwijl ook de overige kinderen de aandacht kregen die zij nodig hadden. Over wat er zich wel eens afspeelde weet ik een prachtig voorbeeld dat echt gebeurd is.

Nel en Marie, twee jonge vrouwen en beiden hoogzwanger, zitten bij Marie thuis een kopje koffie te drinken terwijl hun mannen de Nijmeegse boot aan het lossen zijn. Het is midden in de winter en bitter koud. Om ongeveer half zeven zegt Marie tegen Nel: „Ik geloof dat het gebeuren gaat". „Nou", zegt Nel, „ik zal vast iemand waarschuwen". Binnen enkele ogenblikken staan er twee buurvrouwen bij Marie in huis. Door de drie vrouwen wordt er meteen aan de voorbereidingen voor de bevalling begonnen. Een boodschapper is reeds naar Juffer Valster gestuurd. Nadat de nodige maatregelen voor de bevalling getroffen zijn zitten de vrouwen met de inmiddels aangekomen vroedvrouw een kopje koffie te drinken. Het is ongeveer half acht wanneer Marie met een van pijn vertrokken gezicht te kennen geeft dat het zo ver is. Om half negen ligt Marie verlost van de baby in de bedstee uit te rusten. De andere vrouwen zitten onder het genot van weer een bakje koffie na te praten over de bevalling. Marie heeft zich kranig gehouden en een flinke baby op de wereld gebracht met mooie oogjes en prachtige haartjes. Een zeldzaam mooi kind.
Wanneer enige tijd later de vroedvrouw aanstalten maakt om op te stappen vraagt Nel met een knipoog naar de buurvrouwen aan de vroedvrouw of ze met haar mee wil gaan. De vrouwen begrijpen meteen wat er loos is. Ook voor Nel worden er hulptroepen opgeroepen en hetzelfde tafereel speelt zich in het huisje van Nel af. Om even over tienen stapt de vroedvrouw definitief op. In een paar uur tijds zijn beide vrouwen bevallen terwijl hun niets vermoedende mannen nog steeds bezig zijn de Nijmeegse boot leeg te sjouwen. Dit waargebeurde voorval tekent precies de sfeer hoe men in die tijd dat soort dingen opknapte.
In een volgend artikeltje wil ik wat andere kanten van deze samenleving belichten.

Klik hier en reageer daarmee per email als u uw reactie hieronder wilt laten plaatsen