De geschiedenis 

van de St. Stephanuskerk 

aan de Berg en Dalseweg te Nijmegen

Foto: De St. Stephanuskerk aan de Berg en Dalseweg in volle glorie

Inhoud

(De zwarte hoofdstuk-titels zijn aanklikbaar !)

I. ’n STUK HISTORIE  
- Terug in de tijd 

1. Pastoor L.F.J.M. van Riel 
- Een nieuwe parochie 
- St. Stephanus, patroon van Nijmegen 
- Het ontwerp van de kerk 
- De eerste steen 
- De bouw 
- De consecratie 
- De dood van een bouwpastoor 

2. Pastoor G. W. van der Heijden 
- H. Blasius 
- Parochiehuis en verkennershonk 
- De parochie in oorlogstijd 
- Het verhaal van de klok 
- Na de oorlog 
- Emeritaat 

3. Pastoor A.J.L. Verhoeven 
- Een witte kerk 

4. Pastoor M.A.J. Raessens 
- Wijk-parochie 
- 50 jaar St. Stephanuskerk 
- Achteruit 

5. Pastoor J. Smits 
- De nieuwe pastoor in regenjas 
- Secularisatie 
- Christus Koningparochie 
- Mater Dei 
- 75-jarig bestaan van de parochie 
- Emeritaat 

6. Pasto(o)rloos tijdperk 

7. Effata (= Ga open!) 
- Laatste viering 

II. ZWAAR WEER 

III. KOREN 
- Heren en Dames 
- Jongerenkoor 
- Tienerkoor 
- Jeugdkoor “Smile” 

IV. LIJST VAN PASTOORS EN KAPELAANS 

V. JOAN COLLETTE 
- Mozaïeken 
- Werkwijze 
- Gebrandschilderde glas-in-loodramen 
- Kruisweg 

VI. LIJST VAN BEELDEN EN ANDERE KUNSTSCHATTEN

VII. BRONVERMELDING 
- Colofon

Inleiding

Deze tekst werd geschreven naar aanleiding van de sluiting van deze kerk. Op 1 januari 2008 ging de Christus Koning-Stephanusparochie op in een nieuwe gemeenschap die “Effata” wordt genoemd, een samenwerking tussen parochies in Nijmegen-Oost.
Sinds 1 januari 2009 heeft de St. Stephanuskerk opgehouden te bestaan als kerk van de parochie Christus Koning-Stephanus. Per die datum heeft bisschop Anton Hurkmans het bestuur eervol ontslagen en is er een nieuw bestuur gevormd voor de nieuwe Effataparochie, waarvan de parochianen kerken in de Dominicuskerk aan de Prof. Molkenboerstraat.

Er zijn veel mensen die in de loop der jaren in de St. Stephanuskerk duizenden voetstappen hebben achtergelaten, veel gebeden hebben uitgesproken en vaak vieringen hebben bijgewoond, van een “stille mis” tot een plechtige eucharistieviering met “drie heren”, van een rozenkransgebed tot een plechtig lof met uitstalling van het Allerheiligste.

Ook zijn er veel vrijwilligers geweest die door de jaren heen bezig waren met allerlei activiteiten binnen en buiten de kerk en parochie. Bestuursleden, leden van de parochievergadering, zangers, schoonmaaksters, lectoren, bloemverzorgsters, misdienaars en acolieten, rondbrengers van het parochieblad en de kerkbalans, leden van de vele werkgroepen als doop-, communie- en vormselvoorbereiding, van de liturgiegroep, collectanten en dan vergeet ik er natuurlijk nog een heleboel. 
Jammer genoeg konden wij niet beschikken over álle gegevens uit het parochiearchief, maar wat dat betreft hadden we genoeg om een redelijk overzicht te geven van de parochiegeschiedenis. Het is daarom dan ook geen uitputtende geschiedenis geworden.

Reactie 1:

Tineke Beukering-Toussaint, 22-02-2009: Allereerst mijn complimenten met de mooie site van de St. Stephanuskerk aan de Berg en Dalseweg. Eveneens aan Willem Pelser! Het is een boeiend en interessant geheel geworden. Al lezende merk ik dat er heel wat werk is verzet door Willem Pelser.

Natuurlijk komen ook bij mij de herineringen bovendrijven. Ofschoon de Maria Geboortekerk destijds onze Parochiekerk was gingen wij altijd naar de St.Stephanuskerk .Dit kwam ook door het feit dat mijn vader [Christ Toussaint] op het zangkoor zong. In mijn jonge jaren was het Pastoor v.der Heijden die onze Herder was. Tevens was kapelaan Verhoeven een goede vriend van mijn vader.en moeder Hij heeft ons met raad en daad terzijde gestaan in moeilijke tijden na het overlijden van mijn vader. [zie verhaal over Christ Toussaint]

Ik stuur enkele bijlagen, o.a een bidprentje van Pastoor v.d. Heijden [uit mijn devotieprentjescollectie]

en een foto van het toenmalige zangkoor van de St. Stephanuskerk. Mijn vader staat onderaan in het midden met regenjas en de armen over elkaar.
De locatie is mij onbekend [Sonsbeek,Arnhem ?] Het jaar is moeilijk in te schatten. Ik denk eind dertiger jaren,/begin 40.

Nogmaals een pluim, voor dit mooie document !

Reactie 2:

Annie Wendlandt. Vermeulen, 23-02-2009: Welke Kerk is nog open. Ik kan er niet over uit, hoeveel er sluiten. Toen ik naar de Lagere school ging, was St. Stephanus Kerk, ware wij altijd heen gingen. Kende nog Kapelaan Verhoeven en Kapelaan Damen en Mijnheer Pastoor.
Groeten Annie Wendlandt. Vermeulen
Sun City Center, Florida, 33573

Reactie 3:

Wim Ahsmann, 23-02-2009: Ik ben uiterst aangenaam getroffen, wat zeg ik, ontroerd, door het prachtige verhaal met de fraaie foto's van de St.Stefanuskerk, waar ik in 1935 ben gedoopt, ja heus. Mijn complimenten en dank.

Ik zocht nog een mogelijkheid om de redacteur te attenderen op de man die een flinke tijd het koor geleid heeft, Dr.Rudolf Lagas. De jaren weet ik niet, omstreeks 1945, 46. Hij was leraar klassieke talen aan het Canisiuscollege, woonde aan de Berg en Dalseweg op een hoog nummer, 440 of zo; zeker nog een eind voorbij de tramhalte Hengstdal. En ik heb hem vaak dat hele eind zien lopen. Soms liep hij dan ook even bij ons binnen, hij stond blijkbaar op goede voet met mijn vader. Op een middag vond hij aanleiding om mijn stem te testen: alt. Daardoor kwam ik ook op het koor; hoefde ik geen misdienaar te worden, wat ik altijd erg griezelig had gevonden. Tweemaal in de week repetitie: dinsdag en vrijdag opereren we, zei hij. Ik dacht, het zal wel meevallen. Maar als je bedenkt dat dat alleen al de alten betreft, de sopranen op maandag en donderdag en op woensdagavond de mannen; dan kun je nagaan dat die man een druk leven had.
Hij heeft ook nog het Nijmeegs Madrigaalkoor gehad. Mijn zus Ria zong daarbij. Maar dat kan niet lang zijn geweest. Hij vertrok plots naar Den Haag, waar hij rector van een Gymnasium werd. Later, in mijn studietijd in Leiden heb ik nog een studiegenote gesproken die hem als rector, leraar en musicus had gekend.
Ik zag erg tegen hem op. Hij was een cholericus, kon razen en tieren en heeft eens zijn stokje stukgeslagen op zijn muzieklessenaar. Maar hij wist wat hij wilde. Zondagsmorgens kroop hij na de hoogmis wel eens achter het orgel en liet het zingen en daveren, met handen en voeten. Daar had Van Scheijndel niet van terug. Mijn vader, die ook als het zo eens uitkwam orgel speelde, zei: er zijn geen slechte orgels, er zijn wel slechte organisten. Oei.
Wij, jongens, zongen van grote bladen, die op een muziekstandaard aan de balustrade van het "koor" stond, het oksaal. Een aan elke kant. Die bladen schreef Lagas zelf. Ook nog. Een half uur per blad, 
vertrouwde hij mij eens toe.
Met kerstmis, waarschijnlijk in 1946, zongen we de eerste nachtmis om half vier. Missa Brevis van G.P. da Palestrina, ik zou het nog kunnen meezingen (trouwens, later ook nog wel gedaan, als bas.) Dan gingen we naar huis maar kwamen om tien uur terug voor de hoogmis. Dan had Lagas al een borreltje op, rook ik!
Het jaar daarop hebben we ook nog Missa "Quam pulchri sunt" van T.Victoria gezongen. Ik weet nog wel meer: Ave Maria van J.A.S.van Schaik; Missen van Perosi en Thermignon. De palmprocessie met 
palmzondag, de turbae in het passieverhaal van Johannes en het Popule meus (Palestrina) op Goede Vrijdag. Ach, nog veel meer. Hoe komt het dat ik al die Gregoriaanse hymnen nog uit mijn hoofd ken, soms in wel twee of meer verschillende wijzen. Daar ligt de basis van mijn overzadigbare honger naar klanken.Later is er een repetitor aangetrokken in de persoon van Wim de Groot (van de slagerij hoek Tooropstraat/Acaciastraat, denk ik). Hij leidde soms ook het gezang bij het lof. Adorote devote....
Dit verhaal is wel erg persoonlijk getint, ik denk dat dit niet geplaatst kan worden. Een vaardige redacteur kan er de essentialia wel uithalen, denk ik. Maar ik vind het fijn om het flesje eens om te 
keren en uit te schenken. Het wordt er, als het kruikje van de weduwe van Sarvat, niet leger om!

Gegroet met respect.
Wim Ahsmann (1935)
Apeldoorn

(Red. Aan zo'n prachtige persoonlijke herinnering gaan wij natuurlijk niet sleutelen! Dit soort herinneringen plaatsen we erg graag op onze website.)

Reactie 4:

Wim van Megen, 25-02-2009: Even een reactie op reactie 3 van Wim Ashman:
Wim de Groot was geen zoon van de slager op de hoek van de Tooropstraat-Acaciastraat maar een zoon van de melkhandelaar de Groodt (of Groot) welke wel op de Tooropstraat woonde en in het zelfde rijtje als slager van Velp en Apotheek v.d. Ploeg, ook was daar nog een groentezaak tussen.
Wim de Groodt heeft eveneens nog het jongenskoor gedirigeerd en was naar ik meen onderwijzer op de lagere school in de Koolemans Beijenstraat.
De heer Lagas woonde inderdaad op de Berg en Dalseweg voorbij de tramhalte aan de rechtse kant.
Het is een hoekhuis en staat iets van de weg op een heuvel, kom ik in de buurt zal ik even kijken naar het huisnummer.

Reactie 5:

Wim van Megen, 25-02-2009: Het verkennershuis, tussen het parochiehuis en de st. Stephanuskerk, is eind veertiger jaren ook in gebruik geweest bij de verkennersgroep Jan van Hoof.
Op de begane grond huisde de Stephanusgroep, op de bovenverdieping de Jan van Hoofgroep onder leiding van hopman Viering (van de drukkerij) en o.a. vaandrig van Wezel. Als aalmoezenier trad kapelaan Baer (Beer?) op die vaak niet goed uit zijn woorden kwam en daardoor nogal wat hilariteit opriep. (ook bij zijn zondagspreken)
De kleuren van de “halsdoek” van die verkennersgroep waren grijs/rood.

Reactie 6:

Tineke Beukering-Toussaint, 11-03-2009: Even een paar regeltjes ter aanvulling op de foto van het OUDE zangkoor St.Stephanuskerk aan de Berg en Dalseweg, Nijmegen. Ik heb steeds een vermoeden gehad dat de persoon op de foto [de tweede van rechts en staande het dichtst bij de waterval], een zekere Heer Timmermans was. Daar ik niet helemaal zeker wist OF hij het was heb ik dit niet vermeld.

Nu zie ik op de klassenfoto's van de laatste tijd steeds de Heer Timmermans als onderwijzer op de foto's bij zijn klas staan. Ik weet dat hij onderwijzer is geweest en de vader van mijn vriendinnetje Willemien. Hij woonde destijds in de Rembrandtstraat. Ik meen op nummer 66

Ik ben er NU van overtuigd dat deze persoon inderdaad de Heer Timmermans is. 

Er staan eveneens enkele personen op de foto die ik WEL van aanzien ken; waarschijnlijk woonden zij in de omgeving van de Berg en Dalseweg, St.Stephanuskerk.
Ik blijf zoeken.
Wie kan mij meehelpen om eventuele familieleden/nabestaanden te vinden?

Reactie 7:

Paul Meelker, 15-03-2009: Chapeau voor het werk van Willem Pelser over de Stephanus kerk! Met de bijdrage van Wim Ashmann (oud buurjongen, hij op het echte koor en ik op het priesterkoor) is dit historisch document prachtig aangevuld.
In de naoorlogse jaren, toen de kerk nog overvol en niet wit was, behoorde ik tot het leger der misdienaren. Ik heb daar vele uren, op een veel te dun kniekussentje, op de stenen treden van het hoofdaltaar doorgebracht. Tijdens de preek draaiden we ons om en keken zo recht tegen de gelovige kerkgangers. Geheel conform de kerkelijke hiërarchie waren de eerste rijen gereserveerd voor notabelen en industriëlen. Boven ons de schitterende gouden mozaïeken met de latijnse teksten. 
In de sacristie, waar voor de mis de toga’s en superplies gewassen en gesteven voor ons klaar lagen proefden we stiekem van de miswijn. Mijn eerste alcohol. Later zou ik nog ervaringsdeskundige worden. 
Voor de kerkgangers was het altijd een verrassing wie er preekte. De preekstoel was van uit de sacristie toegankelijk en afgesloten met een gordijn (rood pluche). Als het gordijntje openging had dit iets van de koekkoek uit het klokje en werd de identiteit van de predikant bekend. Pastoor van der Heijden was geen begaafd spreker. Vaak werd dit overgelaten aan kapelaan Beer. Een zenuwachtig man die regelmatig grote witte zakdoeken uit zijn manchetten toverde.
Het misdienaarschap had zo zijn voordeeltjes. Bij een trouwmis hadden we bij toerbeurt een halve dag vrij van school. Bij rouwmissen had iedereen zijn “eigen kerkhof” Ik had de Daalseweg en dan ook weer een halve dag vrij. Met kerstmis hadden we altijd drie missen achterelkaar. Het priesterkoor had dan een wat chaotisch aanblik. De drie Heren van de hoogmis, zes misdienaars en een acoliet. (Dit is geen halfedelsteen, maar een bevorderde misdienaar)
Ik heb toen, zonder zorgen over CO2 uitstoot, wolken wierook de gewelven ingedreven. Alles ter meerdere eer en glorie van het rijke roomse leven. Als de tweede mis begon, startte gelijk aan het Jozef-altaar de derde mis. Hierdoor kwamen we toch nog om een uur of twee thuis. Altijd voldaan en ook wel onder de indruk van dit rijke ritueel.
Dit werd overigens thuis, iets minder devoot, voortgezet aan de witgedekte tafel met kerststol en balkenbrij gadegeslagen door een wat somber kijkende Jozef vanuit de kerststal. Hij moet de secularisatie hebben zien aankomen.

Reactie 8:

Toos Evers, 17-03-2008: Ik zag je reportage over de St. Stephanuskerk. Daar zijn wij, Toos en Bert Evers Gommers, getrouwd op 7 Febr. 1953 en ik heb daar wat foto's van met pastoor van de Heijden erbij. Op het communieschilderij staat ook nog de handtekening van de pastoor. Toos 

Evers Gommers, vroeger wonende op de Tooropstraat 142 zodoende horende bij deze parochie.

Reactie 9:

Annie E. Wendlandt-Vermeulen, 04-09-2011: Meschien? Heeft er iemand een foto van Pastoor Verheoven. Als kind, vlak voor de oorlog ging ik naar de lagere meisjes school bij de 'Zusters van Mater Dei' school achter de Kerk op de Uberscheveldweg. Toen was de Pastoor Kapelaan Verhoeven. Hij was altijd zo aardig, meeste meisjes als ze gingen bichten gingen naar hem toe. Ben nu bijna 80 jaar oud en al sins 1950 in Amerika Hete toen Annie Vermeulen Mijn beste vriendin was Nellie Jansen uit de Plataanstraat, wij woonde 217 op de Tooropstraat. Het is altijd zo fijn om dit webside te bekijken. Groetjes van een oud Nijmegenaar