© copyright Henny Meijer, internetbewerking Henk Kersten/Stichting Noviomagus.nl

De afgelopen tijd heb ik verschillende reactie ontvangen op mijn artikels over de slag om Nijmegen, per telefoon en per e-mail. Een reactie uit Nieuw-Zeeland toont aan dat de website Noviomagus.nl ook aan de andere kant van de wereld wordt bekeken!

De Slag om Nijmegen in september 1944: de meeste beloningen voor dapperheid.

De “Redder van de Waalbrug” vond de dood.

Helden van de Slag om Nijmegen september–oktober 1944

Lijst van deelnemers aan de Waaloversteek.

Uit meerdere vragen is duidelijk dat er een enorme behoefte bestaat om de strijd om de bruggen duidelijk uit te leggen al werd het betreurd dat er te weinig illustraties werden gebruikt. Uit een presentatie, die ik ooit heb gehouden voor gidsen van het Nationale Bevrijdingsmuseum Groesbeek 1944-1945 zend ik bij deze wat foto's in. (onderstaande catalogus)

Ook de cijfers over de verliezen zijn vragen waarmee men zit. Hierbij de totale verliezen van Market Garden.

Gelukkig heb ik in de afgelopen 40 jaar twee meter boeken verzameld over Market Garden en heb kopieen van Gavin's rapportage en van vele voordrachten voor dapperheidsonderscheidingen uit het Washington Archive. Daarin staan gevechtsdetails, die door de meeste onderzoekers onbekend zijn dan wel onbereikbaar.

Ook is men nieuwsgierig naar de scoutcar van Lt. Antony Jones, Royal Engineers op de brug op 20 september 1944.

Nu heb ik deze explosievenexpert gesproken en weet wat hij heeft meegemaakt. Hier een samenvatting:

"Nadat mijn scoutcar stopte (de vier tanks reden door) op de plaats waar de explosieven waren geplaats, maakte ik de stalen deur naar de ruimte open. De reactie was "Nicht schiessen, nicht schiessen!" en de Duitse bemanning kwam met de handen om hoog uit de deuropening en was verbaasd dat zij zich hadden overgegeven aan een Engelse officier, alleen gewapend met een pistool. Een Duitser bracht mij de trap af naar de ladingen en het verraste mij dat de Duitse ladingen exact waren gemonteerd als in mijn "user manual", een bewijs dat onze spionnen een prima werk hadden geleverd.
Ik verwijderde de zekeringen (fuses) liep de trap op en gooide die in de rivier.
Het geheel was "a piece of cake" (fluitje van een cent) veel minder gevaarlijk dan mijn actie ooit, waarvoor ik werd onderscheiden met een MC (Military Cross). Mijn mannen hebben alle explosieven gedemonteerd, een hele klus en we brachten deze lading van de brug af.
Bij het demonteren is mij gebleken dat de ladingen in tact waren en hadden kunnen worden ontstoken. Dit heb ik later op verzoek ook gerapporteerd aan de Nederlandse commissie, die moest onderzoeken of Jan van Hoof de Redder van de Waalbrug is geweest. Ik heb mijn versie ingestuurd en daar nooit een reactie over terugontvangen"

Na dit gesprek ontving ik van Tony Jones, MC zijn businesscard, waarop ik las dat hij als Major General (Generaal Majoor) de dienst had verlaten. Een bijzondere man, die zonder franje mij zijn verhaal vertelde, zonder enige intentie om mij te imponeren.

Strijd om de Waalbruggen 

17 september- 20 september 1944

Onderdeel van Operatie Market-Garden, waarbij drie Divisies (normaal 30.000 man) Parachutisten en Airbornes, infanterie aangevoerd met Gliders, werden neer gelaten op bezet gebied om de bruggen over de rivieren en kanalen intact in Geallieerde handen te krijgen, waarover een heel legerkorps (XXXe Army Corps) met ca 20.000 voertuigen in 48 uur tijd zouden kunnen oprukken van de Noordgrens van België tot Apeldoorn. Ze zouden met het gecreëerde bruggenhoofd achter de Duitse verdedigingslinie, de Siegfriedlinie, komen de genoemde “Open deur van Goch”, de drempel naar de Duitse laagvlakte, geschikt om in herfstweer en in de winter te kunnen oorlogvoeren met tanks en pantservoertuigen.
Als dat zou lukken was de verwachting dat de oorlog in West Europa rond Kerst 1944 zou zijn beëindigd. Dit was het plan van Montgomery, waarvoor hij van zijn commandant Eisenhouer toestemming kreeg. Het feit dat begin september de eerste Duitse V2 raketten op Londen vielen hielp de strategie om eerst Nederland binnen te vallen om hier een einde aan te maken.

De drie divisies waren 101st US Airborne Division, 82nd US Airborne Division en de 1st British Airborne Corps, de laatste versterkt met de ca. 5000 man van de Poolse Onafhankelijke Parachutisten Brigade.
Het geheel stond onder commando van de pas gepromoveerde Britse Lt. Gen. Frederick. “Boy” Browning. 

Browning veranderde op het laatste moment de Droppingszones om diverse redenen:
De Vliegers van de Royal Air Force wilden niet langzaam en laag vliegend vlakbij de bruggen komen om Para’s af te werpen i.v.m. de verwachte hevige FLAK (Duitse luchtafweergeschut).
Niet overal konden Gliders landen door sloten of door Duitsers gegraven greppels (in de Ginkelse Heide).
Hij wilde niet dat er in de Betuwe werd geland, omdat hij van mening was dat bij het opblazen van de bruggen over de Waal en de Neder-Rijn de Airbornes als ratten in de val zouden zitten
Verder veranderde hij de locatie van de divisies en werd de Noordelijke sectie (Arnhem) voor de Britten (was eerst 101st A.D.)
Door gebrek aan voldoende vliegtuigen werden op de eerste dag maar een deel van de Para’s en de Airbornes neergelaten en de volgende dagen werden door het slechte weer versterkingen veelal uitgesteld. (Wel bracht Browning met 36 gliders zijn Head Quarters over naar de Bredeweg, wat hem later niet in dank werd afgenomen mede omdat in van deze gecrashde glider het volledige plan Marker Garden lag dat door een Duitser werd gevonden en doorgespeeld).
De grootste veranderingen ten opzichte van het plan waren echter de onvoldoende hoeveelheid beschikbare gevechtsvliegtuigen en dat in het Britse XXXe Legerkorps, onvoldoende mankracht (infanterie/reserve) en brandstof en munitie voor de tanks en artillerie kreeg toegewezen / geleverd.
(De geplande 20.000 voertuigen van dit Legerkorps waren er in werkelijkheid aanzienlijk minder). De Britse infanterie stond hierdoor niet klaar om voor de tanks uit de Betuwe in te trekken. Dat gebeurde pas op 21 september.

Bij Nijmegen werd gekozen voor Groesbeek, (bossen, heuvelland zonder sloten) en Commandant van de 82nd A.D. Brigade Generaal James (Jim) Gavin had als eerste prioriteit om het gebied grenzend aan het Duitse Reichswald te veroveren en te beheersen (505 PIR en 508 PIR) en de bruggen over de Maas bij Grave (2Bat.504 PIR) het Maas en Waal-kanaal (1 Bat. 504 plus 2 Bat.505 PIR). Als tweede prioriteit was de aanval op de bruggen bij Nijmegen door het 1 Bat plus 2 Bat.508 PIR op zondag 17 september.
Deze Bataljons kwamen deels vast te zitten door de sterke Duitse verdediging bij de Waalbrug terwijl een deel teruggeroepen werd omdat de Duitsers er in geslaagd waren om het terrein in Groesbeek vanuit Kleef/Kranenburg te heroveren, waarop maandagmorgen 18 september Amerikaanse Gliders met zwaar materieel o.a. Houwitsers, zouden landen. De gevechten waren hevig en juist op tijd slaagden de Amerikanen erin om ondanks verliezen de landingszones voor de tweede maal in 24 uur te veroveren. (Bredeweg).

Situatieschets aanval op de bruggen rondom Nijmegen.
(Uit Militaire Spectator 1945 “De Luchtlandingsoperaties in Nederland, herfst 1944” door Majoor A.D. Bestebreurtje)

Verschil van mening over het veroveren van een brug.

De Amerikanen waren van mening dat je een brug van twee zijden moest aanvallen zodat de verdedigers klem zaten en de brug niet zouden opblazen. Zij hadden daar succesvolle ervaring mee opgedaan in Sicilië, Italië en in Normandië.
De Britten waren succesvol in het bij verrassing veroveren van bruggen met een aanval op één oprit (i.e.Normandië, de Pegasusbrug).
Browning koos voor de Britse denkwijze. Het bleek in Nijmegen en in Arnhem een onhaalbare taak tegen het hevige verzet van de Duitse verdedigers die niet meer verrast waren. 
Het succes van het veroveren van de brug bij Grave door Lt. Thomson 2e Bat. van 504 PIR op zondag 17 september, een aanval van beide zijden, toonde het gelijk van de Amerikaanse zienswijze.

Een ander verschil van opvatting was dat de Britse tanks na zonsondergang stil hielden waardoor enorme vertraging werd veroorzaak en het plan, binnen 48 uur, naar Apeldoorn, onhaalbaar bleek.

De Duitsers waren blij met de Britse Montgommerie als tegenstander en dat ze niet tegen de Amerikaanse generaal Patton stonden, een veelzeggend gegeven. (Patton bewees in de Ardennen dat je wel snel kon oprukken met een pantserleger).

De negenbogenbrug over de Maas bij Grave, 520 meter lang, nu genoemd “De Thomson Brug”, genoemd naar Lt. Thomson, die met 18 man de zuidelijke oprit bestormde op zondag 17 september 1944., terwijl de hoofdmacht de Noordelijke oprit aanviel.

Gavin Commandant van het 82nd A.D. vraagt al op maandag 18 september ten Westen van Overasselt aan zijn bevelhebber Frederick “Boy” Browning toestemming om de Waal per boot over te steken. Deze ziet de noodzaak hiervan nog niet in. 

Reeds op maandag 18 september vroeg Gavin bij Overasselt aan Browning om de Waal over te steken. Browning had daar geen hoofd naar. Door de precaire situatie bij Arnhem ging hij uiteindelijk akkoord in zijn HQ te Malden op dinsdag 19 september. Lt. Gen. Horrocks (Cdt XXX Army Corps zou voor (36) canvas stormboten zorgen. (Achteraf gezien hadden dat natuurlijk de amfibievoertuigen (DUKWS) moeten zijn. Welke krijgsmacht komt zonder vaartuigen de Nederlandse rivierdelta veroveren?.

Verdedigers bij Mook, Beek en Duivelsberg.

Geschiedschrijvers duiden er op dat het 508 PIR, die het landingsgebied te nauwernood konden handhaven / heroveren bij Mook met hulp van de Goldstream Guards tegen Kampfgruppe Herman H. Falschrmjäger Corps. Bij Beek tegen Kampfgruppe Becker en bij Berg en Dal/ /Duivelsberg tegen Korps Feldt. Het was “een dubbeltje op zijn kant”. Door de euforie van de Waaloversteek zijn deze gevechten vaak onderbelicht.

Slag om Nijmegen.

Verliezen.

Bij militairen zijn “verliezen”: zij die niet meer kunnen meevechten, terwijl niet-militairen dat vaak ten onrechte vertalen in “gesneuvelden”. Voorbeeld in “Arnhem” waar van de 10.000 Britten na een week er maar ca 2300 zijn geëvacueerd. Als men dat niet nuanceert betekent dat voor de leek dat meer dan 75% is gesneuveld. De werkelijkheid was dat bij Arnhem-Oosterbeek 290 Britten sneuvelden, 135 gewond raakten en 6049 waren vermist. Het overgrote deel hiervan was krijgsgevangene gemaakt, waarvan natuurlijk een groot aantal gewond was.
Ook Major General James Gavin, Cdt 82nd A.D. rapporteerde in september in zijn eerste rapport 469 gesneuvelden, 1933 gewonden, 640 vermisten, terwijl hij de verliezen van de vijand (enemy losses) stelde op 2490 doden en 2977 krijgsgevangenen.
Het Center of Military History US Army zou later corrigerende cijfers publiceren voor “Market Garden”:
82nd A.D. 215 doden, 790 gewonden en 427 vermisten. Iedere keer als er een graf werd gevonden waren cijfers een momentopname!