Een huis in Hees 

door Henny Fransen

Mijn grootmoeder van moederszijde, Gerarda Petronella van Son, werd op 8 augustus 1888 te Hees bij Nijmegen geboren als dochter van de metselaar Hendrikus van Son en Maria Adriana Jansen. Haar vader stamde uit een metselaarsgeslacht, want overgrootvader Jan van Son (Nederasselt 1798 - Hees 1859), kwam al met dit vak in aanraking toen hij Magdalena (Helena) van Eijkelen leerde kennen, een dochter van de meester metselaar Jan van Eijkelen uit Hees. Toen Jan van Son op 24 oktober 1824 te Nijmegen met Magdalena (Hees 1806 -1878) trouwde, was hij in een welvarende schoonfamilie terecht gekomen, want zijn schoonpapa bezat naast een royaal ingerichte boerenwoning in de dorpskom van Hees nog diverse landbouwgronden in het schependom: op de Laar, de Pulsenberg en de Roode Leeuw. En zoals gebruikelijk in die tijd combineerde zijn schoonvader zijn ambacht met het boerenbedrijf. Jan van Eijkelen was als zoon van Leonardus Eikelen en Hendrina Janssen op 7 januari 1770 te Elten gedoopt. Hij trouwde op 24 februari 1801 te Kranenburg met Joanna Ebben, dochter van Hermanus Ebben en Hermina ten Haeff. Joanna werd op 16 oktober 1771 in Kranenburg gedoopt.

Kort na zijn huwelijk ontving Jan van Eijkelen - die al vanaf 1794 in het Nijmeegs schependom woonde - de actie van indemniteit uit zijn geboorteplaats Elten, gedateerd 6 april 1801, die hem tegen een eventuele armoedeval moest beschermen. Maar hij zou deze borgbrief niet nodig hebben. Op 21 oktober 1805 kochten Jan van Eijkelen en Joanna Ebben voor de schepenen van Nijmegen hun eerste woning. Een huis met hof en bouwland, zeventig roeden groot, gelegen onder Hees op het Roth bij de kerk. Daarbij nog een stuk bouwland van vijfentachtig roeden op de Laar onder Hees. Voor het geheel betaalden zij f 3.367,50. Volgens een door Hans Giesbertz vervaardigde kaart van Hees met adressen en eigenaren in 1812 en 1832 lag het huis nr. 56 aan de Bredestraat, hoek Korte Bredestraat-Kerkstraat, daar waar nu het monumentale pand ”Beau Lieu” gelegen is. 

Op 13 december 1806 werd Jan van Eijkelen met het burgerrecht van Nijmegen vereerd. Op 30 september 1816 koopt hij voor f 120,- een loods aan de Nijmeegse Waalwal ten behoeve van zijn bedrijf en bij een veiling op 8 februari 1817 krijgt hij voorts een perceel bouwland onder Hees in handen van één bunder en zeven en twintig roeden, het Ooievaarsnest genaamd, voor de prijs van f 1520,- Op 25 januari 1821 wordt hij voor f 900,- eigenaar van een perceel bouwland van vijfentachtig roeden, gelegen in de Pulsenberg onder Hees, de Roode Leeuw genaamd. Op 11 oktober 1824 vindt voor notaris Pieter Wiegand uit Nijmegen ten behoeve van Jan van Eijkelen en zijn echtgenote de overdracht plaats van een huis met hof en land, vijfentachtig roeden groot, bij de kerk in Hees, voor de prijs van f 650,-. Op 28 augustus 1833 overlijdt zijn echtgenote Joanna te Hees. Ze is bijna 63 jaar oud geworden. (Klik hier voor een boedelinventaris, opgestuurd door Robert Spanings) Weduwnaar Jan van Eijkelen hertrouwt op 8 juni 1836 in Nijmegen met de 37-jarige Everdina Stevens, afkomstig uit Frasselt bij Kranenburg. De bruidegom is dan al 66 jaar. Hun huwelijk is echter geen lang leven beschoren, want terwijl Everdina in verwachting is van hun eerste kind, sterft Jan op 10 december 1837 in zijn woning. Op 11 april 1838 wordt in verband met de nalatenschap door notaris Willem Cato van Elsbroek in het sterfhuis de inventaris opgemaakt. Van negen uur in de ochtend tot zes uur in de avond wordt in het bijzijn van kantoorbediende Hendrikus van Essen en zadelmaker Jacobus Bouwman de inboedel beschreven. Als erfgenamen zijn aanwezig: Leonardus van Eijkelen, koopman te Nijmegen, Hermanus van Eijkelen, meester timmerman te Weurt, Helena van Eijkelen, huisvrouw van Jan van Son, meester metselaar te Hees, Hendrikus van Eijkelen, meester metselaar te Hees, en Everdina Stevens, weduwe uit het tweede huwelijk van Johannes van Eijkelen. Het huis van het echtpaar van Eijkelen bevatte twaalf vertrekken met een zolder en een deel, waar twee paarden, een melkkoe en de huifkar gestald waren.

Boedelbeschrijving in verband met de nalatenschap van Johannes van Eijkelen 
te Hees 11 april 1838 not. W.C. van Elsbroek 1838 boek 282 akte 921

Meubilaire en verdere gereede goederen 

In eenen kamer uitkomende aan de Straatweg
Twee schortgordijnen op eenen gulden vijftig cents 1.50
Twee paar glasgordijnen 3.50
Zeven schilderijen 3.50
Spiegel met vergulden lijst 5.00
Een dito gewaardeerd 3.50
Een tafel 3.00
Een dito kleiner 3.50
Zes stoelen met matte zittingen 6.00
Twee glasgordijnen 1.00
Een kagchel met toebehoren 8.00

In eenen kamer uitkomende aan den tuin
Een schortgordijn 0.75
Twee glasgordijntjes 0.75
Een ronde tafel 6.00
Drie onderscheidene stoelen 2.00
Vier schilderijen met vergulde lijsten 2.00
Twee kleine spiegeltjes met vergulde lijstjes 1.00
Een staande klok 40.00
Een houten kastje 1.50
Een hoekkastje 1.50
Een verlakt blaadje met twee wijnglazen 0.80

In de gang
Een lantaarn 0.75

In eenen zijkamer aan de linkerhand van den ingang des huizes
Twee paar glasgordijntjes 0.50 
Drie schortgordijnen 6.00
Een spiegel met bruine lijst 4.00
Acht stuks schilderijen met vergulde lijsten 8.00
Een chiffoniëre 13.00
Een likeur keldertje 2.00
Zes kopjes en schoteltjes 1.50
Een rood verlakte tabaksdoos 0.50
Twee beelden 2.00
Een theekistje 0.50
Vier porceleine borden 0.40 
Een gips beeld, defect 0.25
Twee verlakte glaasjes 0.50
Twaalf differente wijnglazen 1.20
Twaalf differente bierglazen 1.00
Een porceleine fruitmandje 0.20
Vier defecte schaaltjes 0.40
Een porceleine schotel 0.25
Lampetkan in schotel 0.60
Zeven borden 0.60
Een boterpotje 0.20
Een ronde tafel 8.00
Een uittrektafel 12.00
Dertien differente stoelen met trijpen zittingen 10.00

In eenen achterkamer uitzigt hebbende aan de Straat
Twee gordijntjes 0.20
Twee schilderijen op paneel 2.00
Elf differente schilderijen 2.50
Een spiegel met vergulde lijst, defect 0.60
Een Vriesche klok 5.00
Rommelarij 0.20
Kabinetstelsel van vijf potten 1.50
dito van drie potten 0.30
Een hoek buffet 6.00
Een kabinet 20.00
Een latafel 3.00
Een glazenkast 8.00
Een lessenaartje 0.50
Een gordijn 0.20
Een tafel 1.00
Vijf defecte stoelen 1.00
Vier stoven 0.50
Een boutijzer 0.50
Een kastje met beeldje 0.50
Een tinnen koffijkan met trekpot 2.50
Zestien porceleine borden 4.00
Koffij en theeservies met twaalf kopjes en schoteltjes 7.00
Drie porceleine bloempotjes 0.50
Twee blaauwe Zuikerpotten 0.50
Twee groote blaauwe koppen en schotels met dito theebus 0.75
Twee sauskommen 0.30
Eenig blikwerk 0.25
Zeven servetten 5.00
Elf dito 8.00
Vier tafellakens 12.00
Een dito 5.00 
Een bedlaken 2.00
Vier gordijntjes 0.30

In eenen Slaapplaats
Een pavilloen zonder behangsel 5.00
Een bed, peluw, twee kussens en twee dekens 50.00
Een karkistje 1.00
Een moltonne deken 4.00
Een rood behangsel voor een ledikant 3.00
Een bedlaken 1.50
Vier slopen 2.00
Acht witte borden 0.60
Saladebakje met eenig aardewerk 0.40
Tinnen bierkan 0.30
Een koperen vijzel 1.50
Eenig blikwerk 0.20
Rommelarij 0.20
Tinnen tabaksdoos 0,75
Verlakt trommeltje 0.50

In een opkamertje
Een Caraft 0.30 
Een Engels lampje 0.50
Een schilderij 0.25
Een tafeltje 0.80
Een aarde schotel 0.30
Een stoel 0.50
Twee dito 1.00
Een kuip 1.00
Een spiegel 0.40
Een kapstok 0.10
Een tafelkleed 0.20 
Overtreksel van stoelen en kussens 1.00
Eenig borstelwerk 5.00
Twee tafelkleeden 1.00
Twee handdoeken 0.30
Bijen net 0.20
Een pompenbak 2.00
Half vaatje 0.75
Eenig houtwerk 0.50
Eenige flesschen en kruiken 1.50

In de keuken
Een bank 0.75
Een oud karpet 1.00
Een tafel 0.75
Twee haardkettingen 1.00
Haard gereedschap 0.50
Twee blikken lampen 0.50
Een koperen dito met nachtblaker 1.00
Een koperen waterketel 1.00
Een vuilnis blik 0.30
Een kantoorstoof 1.50
Twee tinnen kandelaars 1.50
Een ijzeren pot 1.50
Vijf stelselkommen 1.00
Twee koperen koffijkannen 0.50
Eenig defect aardewerk 0.50
Eenige potten en pannen en flesschen 0.50
Een houten emmer 0.75
Een tinnen schotel 0.40
Een aks 1.50
Een oud tapijt 5.00
Een vleeschhaak, vlegel en spade 0.25
Een punder 2.00
Twee ledige zakken 0.50
Drie stoelen 0.50
Een kagchel met toebehoren 7.00
Schaal en balans 1.00
Aschbak 2.00
Een zeeft 0.40

Boven de keuken
Twee stoelen 0.50 
Een oud spiegel 0.30 
Een karkastje 0.60
Een bed 16.00
Drie oude dekens 3.50
Twee dito 3.50
Twee bedlakens 2.00
Twee dito 1.20
Een oud bed en peluw 13.00
Een koperen emmer 1.50
Een dito ketel 1.00
Oud koper 1.00
Een melktuit 3.50
Een oude kagchelketel 3.00
Een koperen fornuisketel 4.00
Een mand 3.00
Een koperen koffijmaat 0.60
Twee vegers 0.50
Twee bakjes met messen 0.40
Twee tonnen 0.40
Een stoof met steenen blad 1.20
Houtwerk 2.50
Een punder 4.00
Een vat 1.00
Een karkistje 2.50
Tuingereedschap 1.50
Drie oude tonnen 1.20
Eenige oude tapijten 3.00
Oud ijzer, en blik 5.00
Een kleerkist 3.00
Eenig touwwerk 4.00
Een oude kagchel 3.00
Oud ijzer, hout en rommelarij 6.00 

Op de goot
Een koffijketel 1.50
Een koffijkan, een comfoort 1.00
Twee tinnen sauskommen 1.00
Koper schaaltje 1.00
Twee tinnen borden 0.50
Zes aarde borden 0.50
Eenig aarde en twee schaaltjes 0.30
Een rek 0.50
Een karnton 3.00
Een wankuipje en vaatje 10.00
Een ijzeren pot 1.50
Kleine dito 1.00
Een oud rek 0.25
Een kuip 1.00
Een lessenaartje 2.50

In eenen bovenkamer ter linkerzijde
Een kastje 3.00
Een steekbakker 2.00
Een schaaltje en eenige flesschen 0.75
Een bed, peluw en twee moltonnen dekens 20.00
Een ledikant 6.00

In een kamertje daarneven
Een tafel 2.00

In een kamer ter rechterzijde
Drie tapijten 20.00
Eenige ledige flesschen 1.40
Een stoof 0.30
Een vat met knolzaad 1.00
Een ijzeren doofpot 4.50

Op den Zolder
Een hoop rogge 50.00
Dito weid 60.00
Garst en erwten 10.00
Een half Nederlandsche mud 4.00
Een moltonne deken 1.50
Een vaatje 0.40
Blikke trommel 0.75
Oude stoelen 3.00
Bakken met zaad 2.00
Een hoop haver 30.00 
Op de deel
Een oude kast 2.00
Een trogbak 3.00
Een dito 5.00
Een kist 2.50
Oud houtwerk 1.50
Een stortbak 3.00
Een hakselkist 4.00
Een kalkemmer 2.00
Eenig oud houtwerk 3.00
Dito 2.50
Een paard 30.00
Dito 160.00
Een melkkoei 75.00
Een huifkar 55.00
Paardentuig 28.00

Buiten het huis
Mest en vaalt 40.00
Brandhout 1.00
Oude ramen 6.00
Idem 15.00
De afbraak eener loods met bijliggend hout 40.00
Acht vimmen brandhout 44.00
Aard appelen in de kuilen 80.00
Bonenstaken 3.00
Een tuinbank 1.00
Een stilletje 0.30

In de Schuur
Oud houtwerk 2.50
Drie ramen en twee zerken 7.00
Rommelarij 4.00
Balken 3.00
Slieten en balkhouten 10.00
Deuren 3.00
Een kar 30.00
Een korte kar 24.00
Een ploeg 10.00
Een wanmolen 3.00
Een snijbak 2.00
Een trap en eenig plantenwerk 3.00
Kaf en brandhout 3.00
Een ladder 2.50
Hooi 44.00
Stroo 20.00
Deelgereedschap 4.00
Puin 2.00
Een kar 60.00
Nog eenige goederen welke in de wasch zich bevinden
als vijf paar bedlakens 7.50
Drie servetten 1.80
Een paar kussensloopen 0.75
Een katoenen deken 1.50
Eenige oude gordijnen 1.00
Nog in een kastje gevonden eenig glaswerk 4.10

Bedragende alzoo de waarde der geïnventariseerde meubilaire en verdere gereede goederen,
te zamen de Som van Een duizend vijfhonderd vijf en negentig guldens, vijf en dertig cents
f 1595,35

Kontante gelden
In diverse muntspecien de Som van honderd drie en tachtig gulden, zegge f 183,-
Voorts nog een bankbillet, groot honderd gulden f 100, 
Totaal f 283,- 

Tot slot werden de boeken geteld. Het waren er eenentwintig in folioformaat. Deels in losse 
bladen en deels in karton genaaid of ingebonden. Tenslotte nog een aantal losse vellen met aantekeningen vanaf 1802 betreffende het beroep van wijlen Jan van Eijkelen. Als stille getuigen van een werkzaam en bewogen leven.

woordverklaring
pavilloen: hemel van een ledikant
punder: weeginstrument
steekbakker: staak voor bakoven
vim brandhout: ca 100 bossen
stilletje: privaat, vrijstaand toilet
slieten: lange dunne balken

Henny Fransen, sept. 2007