Het ontstaan van het schilderij van de Nijmeegse Hunnerpoort

Door Luuk Bosker - AD 2004

Schilderij Nijmeegse Hunnerpoort (Hoenderpoort ook wel Ooipoort) en stadsmuur omstreeks 1870

Hans Giesbertz kwam eind 2003 met het verzoek of ik een schilderij van Nijmegen wilde maken. Hans is inmiddels een autoriteit op het gebied van de Nijmeegse historie. Hij toonde me een afbeelding van een 18e eeuwse aquarel waarop de Hunnerpoort te zien was. Het zou aardig zijn als ook de voormalige herberg van zijn opa op het doek geschilderd kon worden. Het leek mij niet leuk om zomaar een kopie naar dit schilderij te maken. Een historisch aardig kloppend schilderij leek me veel leuker! Hans die net als ik bij het Kadaster werkzaam is had het nodige kaartmateriaal verzameld uit de periode dat de muur net geslecht was. Op die kaart stonden de percelen keurig getekend. (afb.1) Ook had hij kaarten van de "eilanden" in de Waal.

(afb. 1)

Ik ben begonnen met het maken van een maquette van karton, balsahout en schuim (afb.2) om een 3D beeld te krijgen van de omgeving aan de oude weg naar Ubbergen. De Belvédère was gelukkig ook op die kaart te zien. Een reconstructie op schaal was daardoor mogelijk.

(afb. 2) Maquette in balsa en karton

Het spieraam heeft een formaat van 85 bij 110 cm en wordt op traditionele wijze bespannen met linnen en nagels en vervolgens geprepareerd.
Na voorlijmen van het 1e kwaliteit Vlaamse linnen zijn enkele Gesso-lagen aangebracht.
Ik heb eerst gelijmd want daar zet het doek toch altijd iets van uit. Eerst krimpt het doek heel erg. Daarna als de lijm droog is zet het toch meer uit als de bedoeling is. Daarom nagel ik pas het linnen op het raam als de lijm droog is. De Gesso heb ik in twee lagen opgebracht. Beter twee dunne lagen dan een dikke. Kruislings schijnt het beste te zijn. Dus dat heb ik ook gedaan.

Dit geheel moet goed drogen. Het wordt straks in olieverf geschilderd. Ik gebruik verf van de hoogste kwaliteit van de merken Schmincke, Winsor en Newton, De Outhollandsche Verwen fabriek en natuurlijk die goeie ouwe Talens voor hun Rembrandtblauw. 

Op 7 februari na bronnenonderzoek een eerste opzet op papier in potlood gemaakt. (afb. 3)

Op 10 februari de compositie bepaald voor het doek.

Op 11 februari begonnen met een magere onderschildering in terpentijn en oker. (afb. 5) 

(afb. 3) Potloodschets op papier

Tussendoor loop je tegen enkele hiaten aan: Het is niet duidelijk hoe de rechterzijde van de stadsmuur naast de poort eruit heeft gezien in 1870. was het in verval of was het voordien nog gerestaureerd. Mijn vermoeden is dat het stuk nogal eens schade opliep bij hoogwater. De toren op de hoek moet al tussen 1600 en 1750 verdwenen zijn.
Er bestaat een gravure waarop de Valkhof en de Hunnerpoort zijn te zien. Daarop is de muur duidelijk in verval. De aquarel van eind 1700 van Hans laat een muur zien die weer heel is. Of de schilder een en ander geromantiseerd heeft is niet te achterhalen. Maar de vesting zal wel toen het nog nodig was goed onderhouden zijn.
Omdat de muur en de Belvédère hier redelijk in verval zijn zal ik de muur ook een beetje achterstallig afbeelden. Belvédère had in die tijd nog het leiendak en geen luiken. Er groeide ook mos en gras op de rand. Ook op de muur links staan veel bomen en kreupelhout.
Rond die tijd is net voor of na of tijdens dat de muur en de poort zijn afgebroken een rij bomen geplant langs beide kanten van de weg langs de Waal. Deze bomen wil ik als nog jonge aanplant schilderen. Gelukkige bijkomstigheid is dat je zo de bebouwing nog goed kunt zien.

(afb. 4) verzamelplan

(afb. 5) Grondschildering oker

De herberg van de opa van Hans heb ik op foto. Toen ik Hans vertelde hoe ik een en ander aan wilde pakken kwam hij met een bijzonder fraaie maquette van die herberg op de proppen.

(afb. 6) maquette herberg het Klaverblad

De maquette van de herberg geeft een behoorlijk getrouw beeld van de situatie. (afb. 6) Op de oude foto's vanaf de Belvédère genomen kun je nog een beetje zien hoe de oprit eruit heeft gezien.
Ik heb nog geen idee voor de boten en eilandjes aan de voorkant in de Waal maar dat komt later.

12 februari: vanavond heb ik herberg het Klaverblad erop gezet. De bomenrij achter de herberg en de eilandjes in de Waal. Het kan nog heel anders worden. Voorlopig ben ik tevreden met het resultaat. (afb. 7)

(afb. 7) Grondschildering herberg het Klaverblad

De boompjes aan de kade moeten nog. Ook de kade in de verte met de oude hijskraan moet nog uitgezocht worden.

13 februari via internet allerlei afbeeldingen gevonden op de site: Gelderland in beeld. Er staan nog weer andere foto's en gravures op dan op Noviomagus.nl. Zo vond ik een prachtige afbeelding van de Valkenhofburcht. Een grondplan en bovenaanzicht. Ook wel leuk voor een schilderij van de Valkenhof.

14 februari: Vandaag ga ik de luchtpartij opzetten.

(afb. 8) Grondschildering met lucht in olieverfopzet

De luchtpartij staat. (afb. 8) Ik heb hem met een klein plat penseel opgezet. En daarna gedast.
Dassen doe je met een daskwast. Dergelijke kwasten zijn ideaal voor uitwaaieren van olieverf omdat ze zelf geen verf opnemen. Ze worden ook gebruikt voor marmertechnieken.

De lucht is een avondlucht geworden omdat ik dan dramatische schaduwpartijen aan kan brengen. Dat vind ik leuker dan midden op de dag. Ik ben er bijna de hele zaterdagmiddag mee bezig geweest. Ik heb Rembrandtblauw van Talens gebruikt en verder titaanwit van Schmincke (Mussini) en Winsor en Newton oranje en rode pigmenten. Met Schmincke goldoker heb ik de blauwen rechtsboven aangedonkerd en ook de wolken gedaan. Met Schmincke chromaatgeel heb ik de gele gloed aangebracht.
Ik heb rekening gehouden met de werkelijke richting waar de zon ondergaat. 

15 februari: Nog een klein beetje met een waaierpenseel de wolkjes wat wolliger gemaakt.

Ik denk dat ik morgen met de bomen links van de Belvédère ga beginnen.

16 februari: Niet de bomen dus, maar het water heb ik erop gezet. (afb. 9) De ondergaande avondzon zie je op de rivier. Het echte watereffect kan pas als deze laag droog is. Ik moet de schepen nog bedenken. Het wordt een kalm watertje met weinig golven. Het geheel wordt gezien vanuit het grote huis aan het meertje. Ik denk dat ik achter het eilandje een schuit schilder.

(afb. 9) Grondschildering met eerste opzet waterpartij

Donderdag 18 februari heb ik toch al wat bomen geplant. (afb. 10) Rembrandtblauw en sienna voor een heel donkere kleur groen als basis. De zon gaat er van rechts over.

  (afb. 10) De eerste boompjes in olieverf

(afb. 11)

19 februari: Hans vroeg vandaag hoe het ging. Ik vertelde dat de lucht en wat bomen er op staan. We hadden het over het hek van de herberg. Volgens Hans was er geen hek. Naast de herberg lag een braak stukje land. Er ligt op de foto's veel puin op. We denken dat dat van de muur afkomstig is. Die moet ik dus niet schilderen want de muur staat nog op mijn schilderij. 

Woensdag 17 februari was ik met Niels naar Nijmegen. Ik heb nu eens goed opgelet en zag dat de muur niet in een lijn lag met de brug! Ik schilder vanuit de richting van Ubbergen.

23 februari: Vanavond weer 2 uurtjes gepenseeld. De linkermuur en de grote ronde toren van de Belvédère in eerste opzet gedaan. (afb. 12)

25 februari: Ik heb vanavond de grote beukenboom rechts van de Belvédère in een uurtje geschilderd. (afb. 13) Ik had wat nieuwe penselen gekocht. Voor dat heel fijne werk heb je nieuwe spitse penseeltjes nodig.
Het gaat lekker. Ik vind het erg leuk om bomen te schilderen! Ik verheug me op de andere bomen.
Ik denk dat ik de volgende keer de steentjes op de muur of de toren van de Belvédère ga schilderen. Dat is echt ploeteren. 

(afb. 12) De muur en de toren in eerste opzet

(afb.13) De boom naast de toren

(afb.14) De Belvédère en een deel van de muur

Met twee houten latjes heb ik de horizon en de twee vluchtpunten gecontroleerd. Alles loopt mooi weg naar de vluchtpunten aan de horizon.

27 februari: Ik heb de toren van de Belvédère gedaan.

28 februari: De toren verder gedaan en de Belvédère met dak en de muur rechts van de Belvédère er in basis op gezet. (afb. 14)

(afb.15) Muurknik

1 maart: Ik had nieuwe foto's op Internet gevonden en heb de muurknik (afb. 15) anders gemaakt. Ook de toren stond te veel naar links. Ik heb 's avonds de halfronde toren verder geschilderd. Ik ontdekte dat de bovenste ramen nog niet gerestaureerd waren in de oude staat. De onderste rij ramen was nog wel in oude staat. Ook uitwendige regenpijpen moeten erop. Het stuk vesting rechts naast de toren zat ook niet goed. Dat bleek uit nieuw fotomateriaal. Ik heb het wat breder gemaakt en ook het raampje is authentiek. Het geheel was tamelijk in verval in die tijd.Ik heb het gevoel dat stukken muur bepleisterd zijn geweest met cement. Ik zal toch een steentjes structuur aanbrengen. De poort moet een pannendak in de kleur bruinrood krijgen. Het waren vroeger leien maar later pannen. Er is een schilderij waarop de toren staat met oranje pannen.

 
3 maart: De poort in basis er op gezet. Ook de muur nog wat veranderd. De bomenrij aangedonkerd aan de onderkant. Het boompje links van de toren groter gemaakt.
Ik zit te overwegen de achtergrond toch nog te veranderen. Ik denk een gele of rosse gloed. (afb. 16)
De volgende keer ga ik eerst verder met de toren. De ramen van het poorthuis moet ik nog eens goed op de foto's bekijken. Ik denk dat het allemaal kleine raampjes zijn. De dakkapel heeft een luik in plaats van een raam. Omdat het allemaal authentiek moet zijn blijf je steeds op zoek naar foto's op Internet. Het valt me op dat er best van alles te vinden is.

(afb. 16) De avondlucht

6 maart: Ik heb vandaag de definitieve lucht geschilderd! Ik had ooit eens een schets gemaakt van een dergelijke lucht boven de Waal. Het betekent wel dat ik de bomen nu anders moet kleuren. De hele zaterdagmiddag bezig geweest.

7 maart: Ik ben begonnen met de Belvédère aan te scherpen en de bomen aan te bruinen. (afb. 17) Daarna heb ik de poort onderhanden genomen. De dakpannen en de raampjes en verder de bakstenen van het poortgebouw. (afb. 18) Ook zie je het dak van de aanbouw van de poortwoning. Die rare schoorsteen heb ik ook gedaan. De eerste aanzet van de rechtermuur (die naar het water loopt) heb ik ook al staan. (afb. 19 & 20)

(afb.17) De muur met bomen

(afb.18) Het poortgebouw

(afb. 19 & 20) De aanzet van de rechtermuur

10 en 11 maart: Ik heb de bomen achter de rechtermuur gedaan. (afb. 21) Ze moeten na droging nog wat zonlicht vangen. Verder heb ik de muur tussen poorten Belvédère met stenen beschilderd. Dit heb ik ook gedaan met het eerste stuk muur aan de linker kant van Belvédère. Verder heb ik het hekje rechts naast de Belvédère geschilderd. En de rechtermuur wat verder gedaan. O ja, ook het zicht door de poort heb ik al iets vormgegeven. Ik meen dat je dan een stukje wal kunt zien. Maar dat zoeken we nog even uit.

(afb. 21)

Ik zag op internet ook het werk van de Ubbergense kunstenaar Luderer. Hij is met een indrukwekkende tekening van Nijmegen bezig. Het is nogal groot en Luderer baseert zich op een oude gerestaureerde topografische kaart van de stad. Het schijnt dat Luderer al 40 jaar met dit werk bezig is. Museum Valkhof gaat het als het af is vermoedelijk permanent exposeren. Luderer schildert Nijmegen in 1880. Laat dat nou ook ongeveer de periode zijn die ik probeer te schilderen.

(afb. 22 & 23)

13 maart: Het is weer zaterdag, dus kan ik weer iets groters doen. Ik heb de heuvel op de voorgrond geschilderd. (afb. 24) Met heel donkergroen heb ik dat gedaan. Ik heb daar een speciale menging voor. Ik glaceer het bosje op de Valkenhofheuvel met sapgroen. Ik moet later de boompjes schilderen.

(afb. 24)

(afb. 25) De toren was wit gepleisterd

(afb. 26)

16 maart: De Belvédère voorzien van trans. (afb. 27) Op allerlei plekken heb ik dingetjes gedaan. Mijn hele denken is momenteel gericht op die Nijmeegse stadswal. 

18 maart heb ik zitten schaven aan de poortwoning. De ramen en kozijnen heb ik gedaan. Ook de ramen van de Belvédère heb ik gedaan. (afb 26)

(afb. 27)

19 maart: Ik heb een stel bomen op de helling op de bovenste weg gezet. Ik denk dat het een klein beetje historie verkrachting is. De bomen zullen waarschijnlijk tijdens de afbraak of kort na de afbraak van de poort geplant zijn. Ze zijn misschien iets te groot. Ik vind dat ik me enige dichterlijke vrijheid mag/kan veroorloven.
Ik heb vandaag van Hans een boekje gekregen over de stadswallen en de poorten in pen en penseel. Het laat details zien die kunstenaars van toen opgetekend hebben. Een aquarel van Lauwerier laat ongeveer de zelfde tijdsperiode zien. Ik zie dat de woningen aan de stadszijde net boven de wal uitpiepen. Mijn doorkijk door de poort kan helemaal weg want er is een brug achter de wal gebouwd om geschut over te rijden. De poort was daardoor tunnelachtig geworden. Volgens mij had de schuine muur tussen Belvédère en poort iets langer gekund. Ik laat het zo want het perspectief verkort de muur ook wel iets. Ik zie op verschillende gravures allerlei interpretaties van die schuine muur. De foto's zijn ook niet helemaal betrouwbaar want ook lenzen vertekenen het perspectief. 
In het boekje staat nog meer interessant materiaal. De stad Nijmegen was erg blij dat ze de boel konden slopen. Blijkbaar werd de fortificatie als een knellend keurslijf ervaren in die dagen. De vergunning kwam in 1874 door de Vestingwet. De Nijmegenaren zijn voortvarend aan het slopen gegaan. Veel van de stadsmuren en poorten verkeerden dan ook in een heel erg slechte staat. Als laatste ging de Hunnerpoort voor de hamer. Stadsarchitect ir. J.J. Weve heeft de Belvédère van haar vuilwitte kalklaag ontdaan en de toren naar oude prenten teruggebracht in de middeleeuwse staat. Dus: dak eraf en schoorsteen of zuil van de linkeruitbouw eraf. Trans op de grote toren. Smeedwerk op de schoorsteen. Raamkozijnen eruit en vervangen door kleine openingen met glas in lood ramen. Luiken voor ieder raam.

Ik denk dat ik de vervallenheid nog iets meer moet benadrukken. Ik zag op verschillende foto's dat er onkruid groeit op het dak van de "Toren van het schone zicht" ook op de muren zie je dat. 

Een ander schilderij van P.C. Christ uit een iets eerdere periode laat de Ooisluis zien. Dit schilderij is iets links van mijn denkbeeldig opstelpunt geschilderd. Ik heb wel een aardig beeld van de rechterkant van de muur met de waal. Ik denk dat ik dit schilderijtje een beetje ga gebruiken voor de rechterkant van het schilderij.

Nijmegen was een verrekt interessante vestingstad. Jammer dat er zo weinig nog over is. Behalve het voortvarende slopen van de ouderwetsigheid heeft ook de tweede WO daar schuld aan gehad.
Echt zonde is dat de Valkenhofburcht er niet meer staat. Ik denk dat het dan een van de mooiste burchten van ons land was geweest. Dan had je pas een skyline gehad. De Arnhemmers zitten momenteel ook te drammen dat ze een skyline willen hebben. Op dit moment worden er daarom twee afschuwelijke betonnen kolossen bij het station gebouwd. Ze snappen blijkbaar niet dat de skyline van Arnhem de Hoogte van de Veluwe is. Nijmegen heeft gewoon een mooie kade met links de Ooijpolder. Helaas rechts die lelijke industrie maar ja ook daar moet de kachel branden. 
Ja, er schuilt blijkbaar toch iets van een romanticus in me!

20 maart: De ouwe Juliana is overleden. Maar ik heb vandaag het plan om de Waal en de rechtermuur te doen. (afb. 28)

(afb. 28)

(afb. 29)

(afb. 30)

De steentjes van de muur heb ik gedaan en ik heb de muur iets langer gemaakt. Op de muur het bosje wat ook op de foto's staat. De enscenering komt van een foto van de muur en van twee aquarellen. (afb. 30)

(afb. 31)

(afb. 32)

De afgelopen week niet zoveel gedaan. Vrijdag met het herenhuis begonnen. De voorkant moet ik eerst maar eens op papier schetsen want daar zitten nogal wat ornamenten aan. (afb. 32)

Het weekend was weer schildertijd. Ik heb de bomen meer aangelicht en ook iets anders van structuur gemaakt. Ik vond ze te gelijkvormig. Verder heb ik de muur wat bruiner gemaakt zo dat de hoek wat beter uit de verf komt. Zondag ben ik met de walkant begonnen. (afb. 33) Ik moet de grasjes niet te scherp schilderen anders kloppen de verhoudingen niet. Dus in de verte geen zichtbare vegetatie en dichtbij blaadjes en grasjes.

(afb. 33)

Tussentijds andere opdrachten gehad, dus even niet aan het schilderij kunnen werken. Ik ben weer begonnen.

(afb. 34)

Het café de Hunnerpoort is best lastig. Ik heb daarom eerst maar eens een verkenning gedaan op papier. Ik heb een schets gemaakt en dan krijg je een beetje meer beeld. Ik heb geen afbeelding van de hele voorkant, daarom is zo'n schets wel handig. Ik ben daarna begonnen met schilderen. Er zit een terras aan de voorkant met een aantal palen en het gebouw heeft veel ornamenten. (afb. 35 t/m 38)

(afb. 35 t/m 38)

Eerste paasdag: Ik heb de voorkant van het café verder gedetailleerd. Ik had zaterdag eerst weer wat penseeltjes bijgekocht. De allerfijnste die er bestaan 00. Ik heb er al heel wat versleten. Ik heb vrijdag contact met Hans gehad. Hij kent Luderer. Als het schilderij af is gaan we hem eens bezoeken. We zullen wel het een en ander te bekijken hebben.

Maandag 12 april 2e paasdag: Ik heb vandaag de bloemenkas gedaan en een stukje van de kade en wat boompjes tussen café en kas. Ook wat boompjes erachter. 

(afb. 39)

Woensdag 14 april heb ik de schuur gedaan. Vrijdag de 17e heb ik de schuur verder afgewerkt en heb ik het naastgelegen huis alvast opgezet. Zondag de 19e heb ik de beide gebouwen en het daarachterliggende stukje huis van de Wildt geschilderd. Ook de lap braakliggende grond heb ik grof met paletmes neergezet. Verder de wegen en heel wat details aangescherpt. Ik heb vervolgens drie bomen links weer weggehaald volgens de foto's waren ze er niet. De muren en poort heb ik meer schaduw gegeven. (afb. 39)

Op zondag 25 april heb ik het water donkerder gemaakt. Ik heb het met Rembrandtblauw en gele oker gemengd en medium en weinig lijnolie opgezet en daarna witte accenten er door heen. Ik bedacht me: de bomen weerspiegelen toch niet in het water omdat ze daar te klein voor zullen zijn. Ik heb het braakliggende veld naast de herberg ook alvast van een grondlaag voorzien. De wegen moeten ook nog veel vuilgrijzer worden. De hele week druk geweest met een afscheidstekening voor de raad van bestuur, dus niks aan het schilderij gedaan. Maandag ook nog aan de Belvédère wat geschaafd aan de linkerkant. Vandaag woensdag 28 april heb ik die tekenklus afgemaakt. In de avond heb ik een begin gemaakt met de schuur van herberg het Klaverblad. Ik kan helaas even geen foto's maken omdat de digitale camera stuk is. Als hij weer terug komt van de reparateur dan moet ik de schade maar weer inhalen. Nu het water wat donkerder is ziet het er al wat echter uit. Ik ben er nog wel even druk mee schat ik zo in. 

Tussendoor ook nog de afscheidstekening voor Johan Keurentjes getekend en geairbrushed.

Een weekje vakantie tussendoor en het werk ligt even stil. Op zondag 9 mei weer verder gegaan met de schuur van opa Giesbertz. Ik heb naast de maquette ook de tekeningen en de foto's als leidraad. De maquette is niet helemaal accuraat. Ik zie op de tekening bepaalde details die op de tekenaar blijkbaar indruk hebben gemaakt. Ik denk dat ze dus wel kloppen. Alleen het perspectief klopt niet erg. Ik heb de dakpannen en de ramen en deuren al in schets gedaan. 

Maandag 10 mei. Na het werk eerst nieuwe verf gehaald. Je verbruikt op zo'n groot schilderij toch wel wat verf! Ik heb een speciale kleur nodig. Die wordt gemaakt door de Out Hollandsche Verwen fabriek volgens 17 eeuws recept. Best zware tubes dus krachtig pigment. Wel duur, maar ja, wel heel mooi! En daar gaat het om. Vanavond heb ik het braakliggende stuk met keien naast de schuur gedaan. Er moet nog na droging contrast in maar dat komt nog. Dit heel fijne detailleerwerk maakt het nog realistischer. Het zijn voornamelijk de withoogsels en de schaduwen die je moet verdiepen.

13 mei: Ik heb de digitale camera nog steeds niet terug. Dus nog geen foto's. Nu heb ik een begin gemaakt met de dakpannen van de herberg, dat is een gepriegel. 14 mei verder met de dakpannen en de voorkant en het afdak. Deze elementen staan er nu op. Het fijne detailleren duurt nog wel weer een week. Iedere avond ongeveer 2 uurtjes werken. (afb. 40 & 41) 

(afb. 40)

(afb. 41)

(afb. 42)

17 mei: Ik heb even een andere camera geleend. De foto's zijn buiten gemaakt. Ik vind de kleuren dan beter op die van het echte schilderij lijken. Momenteel is al het linnen bedekt met verf. Weliswaar nog een hoop werk te doen maar het geeft toch wel een goed gevoel. Ik ben in dit stadium steeds bezig de perspectief te controleren. Met mijn lattenconstructie en wat lijmtangen zet ik een denkbeeldige horizon op. Ook de verticale lijnen moet ik regelmatig met een tekenhaak nalopen. Op de een of andere manier ben je snel geneigd de meest linkse gebouwen iets uit het lood te zetten. De eerstvolgende zitting ga ik de dakpannen van het linkerschuurtje doen en daarna de ornamenten van de terraspalen. (afb. 42) Later komt de vegetatie aan bod. Er moet nog heel wat struweel op komen. Vrijdag 22 mei heb ik de dakpannen gedaan en wat aan de oeverbegroeiing

Zaterdag 23 mei heb ik de ornamenten aan de herberg gedaan en het gras van de oever. Ook het stukje voor de herberg heb ik al wat gras op gezet. 24 mei heb ik een deel van het gras opnieuw gedaan het was te groot qua schaal. Ik heb ook de rechterschuur wat donkerder gemaakt aan de schaduwkant. 
Zondag 31 mei: Deze week met een paneeltje begonnen met een dood vogeltje erop. Vandaag de achtergrond geschilderd. Ik heb 's avonds weer aan de Hunnerpoort geschilderd. De driehoek voor de herberg heb ik van groen voorzien. Alles moet goed doordrogen. Ik moet daarna weer verder met de wal en de kade en het water.

11 juni: Even een tijdje niets gedaan want de vakantie komt eraan. Hier en daar allerlei details gedaan. ……Vakantie.

Ik heb een paar maanden niets aan het doek gedaan want het was te warm. Nu is het september en ik ben er weer aan begonnen. Op de Waal een bootje geschilderd. Ook de waterpartij de kleur van de lucht gegeven.

1oktober ben ik verder met de waterpartij aan de slag gegaan. Veel werk. 2 oktober heb ik de kade verder van gras voorzien.
Op de 3e oktober met de foto's als leidraad ben ik de wegen gaan afwerken. Ik heb daar nog wel het nodige detailleerwerk te doen. Telkens doe ik ook kleine dingetjes overal op het schilderij.
Ik moet nog lantaarnpalen en boompjes op de voorgrond maken. Ook moeten er nog bootjes in het Meer.

6 oktober: Ik heb vanmiddag gras aan de kade geschilderd. De herberg van de opa van Hans heb ik voorzien van de paardenhekjes en het kistje links naast het huis. (afb. 43) Ik heb verder de schaduwen uitgewerkt aan de Herbergen en de schaduwen van de bomenrij gedaan. De klei wegen meer details en sporen gegeven en op allerlei plekken kleine details uitgewerkt. 

(afb. 43)

De eilandjes heb ik alvast een beetje uitgelicht. De volgende keer ga ik de bult achter de bomen aanpakken. Daarna de boompjes en straatmeubilair. Ik wil ook nog wat karren en vogels er op zetten.

(afb. 44 & 45)

10 oktober: In het boekje van Hans stond een goede afbeelding van een Nijmeegse straatlantaarn en op de oude foto's zag ik nog wat andere details die ik mee moet nemen. (afb. 44 & 45) Ik heb de drie boompjes bij de schuur van het Klaverblad gedaan en de lantaarn en een paaltje en de graswal achter de herberg.

(afb. 46)

Het begint er nu een beetje op te lijken. (afb. 46) Als je er nu een lijst om heen zou doen zou het aan de muur niet misstaan. Maar er moet nog meer op. Ik wil enkele houten roeiboten op het Meertje en misschien een stoomboot op de Waal. Er moeten ook wat karren bij de kwekerij. Ook moet ik de oude foto's naspeuren op vergeten details. Verder zit ik nog een beetje te dubben over de boompjes aan de Ubbergseweg. Het liefst zou ik die wat klein houden omdat je anders de details van de gebouwen niet meer ziet. Daarna moet ik de reflecties in het water schilderen en glimlichtjes. Ik wil ook nog wat kraaien of roofvogels schilderen. Achter de rechtermuur moet ik misschien een klein stukje van de nok van een van de huizen laten zien. Ik moet dat nog uitzoeken.

November: Ik weet de data niet meer waarop ik weer geschilderd heb. Iedere avond doe ik momenteel wel iets. Ik heb een schip achter de eilandjes geschilderd. Een soort van riviertjalk. Dit soort schepen zie je ook op de oude foto's. Ik heb ook wat roeibootjes in de verte langs de kade gelegd. De gierpont is in de verte te zien. Langs de weg ben ik begonnen met de schriele boompjes. Ik heb er twee scharrel kippen opgezet en er vliegen wat vogels vanuit de grote boom achter de Belvédère. Het bosje van de Valkenhof is na bestuderen van het materiaal nog iets vergroot. Op allerlei plekken heb ik nog kleine dingetjes gedaan. (afb. 47)

(afb. 47) Een totaal overzicht

6 november: Ik heb vandaag twee roeibootjes langs de kade geschilderd. (afb. 48) Ik stel me zo voor dat de mensen met hun waar naar de markt zijn vertrokken en dat ze op de terugweg nog even langs de herberg gaan.
Ik moet ook nog wat bankjes voor de herberg schilderen
Wel raar is dat ik eigenlijk nog nooit eerder een dagboek heb bijgehouden voor een schilderij.

 (afb. 48) De roeibootjes

21 november: Ik ben een paar weken druk geweest met allerlei andere illustratieopdrachten. November is een soort piekmaand. Maar nu heb ik weer even tijd. Ik heb vandaag de nodige boompjes geplant op de weg naar Ubbergen. 

24 november: Vandaag rimpels op het water geschilderd. Heel veel streepjes! Ik sprak eens een andere schilder die mij vanwege mijn detailleerwerk martelaar van het marterhaar noemde. Nou het was beslist geen marteling. Ik beleef er veel lol aan. (afb. 50) 
Ik heb in de avond nog twee tjalken erop gezet en een boom. (afb. 49)

(afb. 49) Tjalken

(afb. 50) Het water  

Ook heb ik de schutting van de schietbaan net boven de bult uitlaten komen. Volgens oude foto's was rond 1880 de schietbaan nog in gebruik op de walresten tussen Kruittoren en Hunnerpoort. Ik heb de Belvédère voorzien van wat muurankers en een vlaggenmastje. Ik zag die nog op een afbeelding die ik op Internet vond. Er staat nu ook een mens op. Zoekplaatje.
Het witte huis net achter de muur moet ook zichtbaar zijn geweest. In het boekje van Hans was dit op de foto's te achterhalen. Ik moet de volgende keer de slagschaduwen nog eens kritisch nalopen.

(afb. 51) Het witte huis

27 november: Ik heb weer het nodige kleine detailwerk gedaan. Het witte huis (afb. 51) staat er nu ook op en een hekje naast de Belvédère. Ik heb van Wim Krijger (Kadaster Zeeland) een boek over Veere te leen gekregen. Het gaat over de historie van dat plaatsje. Wim vertelde me dat op de Woonomgeving.nl ook het nodige door onze collega Herman de Koning aan de historie van de stad Nijmegen gedaan was. Ik moet daar eens naar kijken. Er zouden ook foto's tekeningen en documenten op staan.
Het boek van Veere is interessant omdat het de bouw van een maquette beschrijft die naar aanleiding van een kadastraal minuutplan gemaakt is.

30 november: Ik heb een geitje geschilderd. (afb. 52) Je zag vroeger vaak zo'n beestje aan een ketting op een dijk of een talud. Het zou best kunnen dat de opa van Hans er ook een had. 

 (afb. 52) Het geitje

Ik heb langs de kade ook riet geschilderd en ik heb slagschaduwen en gras toegevoegd. De volgende keer wil ik er ook even weer detailfoto's van maken.

1 december: Wim Krijger had vandaag foto's op een stickje mee en daar zat een goede van de muur bij. Ik heb een heel goede afdruk kunnen maken en ontdekte dat de hoek van de muur een soort bolling heeft. (afb. 53) Ook stond er een lantaarnpaal op die niet op ander materiaal zichtbaar was. Ik heb de muur gelijk aangepast.

(afb. 53) De bolling in de muur

Ik heb ook de Belvédère voorzien van het smeedwerk op de trans. (afb. 54) Hij is vaag te zien op verschillende foto's. Ik heb hem afgekeken van de aquarel uit de 18e eeuw. Op de oude foto's zie je ook een liggend vlaggenmastje. Ik heb ook nog wat muurankers aan de Belvédère geschilderd. 
Iedere keer doe je heel veel kleine dingen.

 (afb. 54) De Belvédère met al het ijzerwerk

Ik heb ook veel dakpannen aangelicht. Er staat ook al vast een kar op. Deze komt van de gravures van Nijmegen. Ik wil er nog meer schilderen. De kippen hebben iets roods aan hun kop maar zijn zo klein dat het bijna niet te zien is. (afb. 55)

(afb. 55) Kippen

2 december: Ik kwam vandaag Hans tegen. Hij was benieuwd of het schilderij voor de kerst klaar zal zijn. Ik hoop dat het lukt want de verf moet ook nog even drogen. Ik moet nog wat bomen schilderen en nog een paar kleine dingetjes en dan is het klaar.

(afb. 56) De bomen

7 december: Vandaag heb ik een vrije dag genomen om de laatste hand aan het schilderij te leggen. Ik heb een aantal bomen langs de weg geplant. (afb. 56) Verder heb ik twee lantaarns en een heg op de achterste wal geschilderd en op allerlei plekken schaduw en detailwerk gedaan. Zoals een stoombootje op de Waal. Een kiekendief hoog in de lucht en een kraai op een tak. Het lijkt nu wel steeds realistischer.
Ik moet bij daglicht nog eens kritisch alles nalopen. Als de verf droog is kan er een retoucheervernis op en dan signeren.

(afb. 57)

(afb. 59) Het eindresultaat: De Nijmeegse Hunnerpoort

klik hier voor de het werk van Luuk Bosker op flickr