BinnendijkCat

© copyright Theo Binnendijk, Digitale bewerking Henk Kersten/Stichting Noviomagus.nl

 

De Jonge Wacht in Nijmegen ( 1933 - 1942 )

Mijn vader Wim Binnendijk (1914 - 1982) werd in Nijmegen geboren. Hij werd, net als zijn vader, moeder, 3 broers en zus, opgeleid voor het onderwijs.
Aanvankelijk woonde het gezin in een bovenwoning aan de Muntweg en later op de Dobbelmanweg 56. Toen mijn vader van de kweekschool kwam, was er nog geen werk. Je werd dan als ‘kwekeling met akte’ op een school aangesteld en zo kwam hij in de Wolfskuil terecht. In 1936 kreeg hij een baan aan de St. Franciscusschool in Wijchen maar hij bleef tot in 1944 in Nijmegen wonen.

Toen de bisschoppen in 1933 de Jonge Wacht oprichtten, ging deze organisatie ook in verschillende parochies in Nijmegen van start. Zo ook in de Groenestraat bij de parochie van St. Antonius van Padua. In 1936 kwam Wim Binnendijk als jeugdleider bij deze afdeling van de JoWa terecht. De groep waaraan hij leiding gaf, droeg de naam Pater Pro en deze had haar kwartier in het gebouw van de St. Antoniusschool aan de Verlengde Groenestraat 227. Na de bouw van het spoorviaduct, is dit deel van de straat en het nummer gewijzigd in Groenewoudseweg 322. Het gebouw staat er nog, amper herkenbaar, maar nu beter bekend als Doornroosje. Het is de laatste bestemming; hierna volgt sloop.

De St. Antoniusschool zag er in 1965 nog net zo uit, als toen de Jonge Wacht er 30 jaar eerder haar kwartier had.
(
Copyright: Regionaal Archief Nijmegen)

Klik hier voor enkele recente foto's van dit gebouw

Uit de periode, waarin mijn vader bij de JoWa leiding gaf, zijn een aantal foto’s bewaard gebleven, die ik hier laat zien. Ze beslaan de jaren tussen 1938 en 1941.

Jonge Wacht_001.jpg Jonge Wacht_002.jpg Jonge Wacht_003.jpg Jonge Wacht_004.jpg Jonge Wacht_005.jpg
Jonge Wacht_006.jpg Jonge Wacht_007.jpg Jonge Wacht_008.jpg Jonge Wacht_009.jpg Jonge Wacht_010.jpg
Jonge Wacht_011.jpg Jonge Wacht_012.jpg Jonge Wacht_013.jpg Jonge Wacht_014.jpg Jonge Wacht_015.jpg
Op zoek naar meer informatie over de Jonge Wacht ( verder aangeduid als JoWa ) en over de JoWa in Nijmegen in het bijzonder, ben ik op de site van het RAN in de archieven van De Gelderlander gedoken. Er bleek best wel veel over de JoWa te zijn gepubliceerd en ook de parochieberichten boden informatie.

De oprichting van de Jonge Wacht

In 1903 werden door de bisschoppen de Patronaten opgericht. Het was een jeugd-organisatie ( voor jongens! ), welke onmiddellijk aansloot op de sociale verenigingen voor de rijpere jeugd, zoals: de Jonge Werkman, de Katholieke Jonge Middenstands Vereniging, de Jonge Boerenstand en zelfs de Katholieke Jonge Werkgevers Vereniging. Bijna 30 jaar na de oprichting van de patronaten, kwamen ze met een geheel vernieuwd systeem van jongensopvoeding: de Jonge Wacht.
De patronaten bleven gewoon bestaan. In 1928 werd eerst een groepsindeling doorgevoerd. In 1933 ging de Jonge Wacht van start in de bisdommen: Utrecht, Den Bosch, Breda en Roermond.

De JoWa biedt (alleen) jongens ontspanning, versterkt hun godsdienstige grondslag en hun sociale inzichten.

Naast de patronaten, bestonden er ook jongelingencongregaties per parochie, voor jongens en meisjes afzonderlijk. Een voorbeeld van een jongenscongregatie is de Tarcisius-congregatie van de parochie St. Antonius van Padua van de Groenestraat.

Klik hier voor een vergroting

De Tarcisius-congregatie voor de kerk aan de Groenestraat, waarschijnlijk rond 1938. De bisschoppen deden er alles aan, om de jonge mannen zo lang mogelijk binnen hun invloedssfeer te houden. Een deel van deze jongens zat ook bij de JoWa.

In de JoWa ging het in de eerste plaats om de godsdienstige vorming, door een praktische toepassing en beleving van hetgeen in de jongenscongregatie werd geleerd.

Daarnaast werd er aandacht besteed aan maatschappelijke en culturele vorming, om een zekere vrijheid in beleving op dat terrein bij te brengen.

Tenslotte was er sprake van lichamelijke opvoeding door sport en spel en het bijbrengen van de meest elementaire begrippen van lichamelijke hygiëne.

Toen de JoWa werd opgericht, bestond er al de organisatie van de Katholieke Verkenners. De sfeer bij de JoWa zou een meer reële moeten zijn dan bij de verkenners. Er waren zelfs geestelijken, die dachten dat een sterke JoWa op den duur de katholieke Verkennerij overbodig zou maken. De tijd zou anders leren.
In 1938, 5 jaar na de oprichting, telde de JoWa 600 directeuren (geestelijken), 2000 leiders en 20.000 JW-ers. Het streven was toen het aantal te verdubbelen. Wellicht was het cijfer van 20.000 een te ruime afronding, want in 1939 valt te lezen, dat het aantal JW-ers in dat jaar van 17.000 naar 18.000 is gegroeid. Het bisdom Den Bosch telde toen 5200 JW-ers en 5500 leden van het Patronaat.

De afdelingen van de Jonge Wacht in Nijmegen

Uit de parochieberichten in de Gelderlander heb ik een aantal JoWa afdelingen en iets over hun activiteiten kunnen achterhalen. Mogelijk ontbreken er enkele, maar die ben ik dan in de krant niet tegengekomen.

• JoWa parochie St. Antonius van Padua Groenestraat; JoWa kwartier in de St. Antoniusschool Verlengde Groenestraat 227. Deze afdeling is al uitgebreid aan bod gekomen met de fotoserie.
• JoWa parochie H. Hart aan de Krayenhofflaan.
• JoWa Christus Koning parochie Dommer van Poldersveldtweg (bestond vanaf 2 dec. 1934)
• JoWa parochie St. Antonius Groesbeekseweg.
• JoWa Lourdes parochie Hatertseweg; jeugdhuis Akkerlaan. Op 21 maart 1939 telde deze afdeling 60 JW-ers met 6 leiders.
• JoWa Stephanus parochie. Hier sprak kapelaan A. van Weert, tijdens de plechtige aanneming van JW-ers over: “ nieuwe loten, ontsproten aan de heilzaam werkende St. Stephanus-congregatie “. Met deze aanneming werd de Franciscus-groep toegevoegd aan de reeds bestaande groepen: Stephanus, Aloysius en Tarcisius. Uit de krant: “ na de installatie werd door de JoWa onder bazuingeschal en met slaande trom en ontplooide banieren, een rondgang door de parochie gemaakt, welke veel belangstelling mocht ondervinden”.
• JoWa parochie Augustijnenkerk. Over deze afdeling is in een krantenbericht gevonden dat zij op 13 dec. 1939 de muziek verzorgde op een maandelijkse ledenvergadering van de RK. Bond voor Houtbewerkers en Meubelmakers.
• JoWa parochie O.L. Vrouw van de Carmel Augustijnenstraat. In de parochieberichten werden jongens v.a. 12 jaar opgeroepen zich aan te melden aan de Stikke Hezelstraat.
• JoWa parochie H. Franciscus Doddendaal. Ook hier de oproep zich aan te melden aan de Stikke Hezelstraat, bij de directeur: pater Muijrers.
• JoWa parochie Maria Geboortekerk. Hier vond de installatie van de hoofdleider, de leiders en de eerste JW-ers pas op 24 juli 1938 plaats.

Op 28 maart 1938 was er landelijk een bijeenkomst van vertegenwoordigers van Jong Nederland, waaronder ook de JoWa.
Mr. Trip deelde daar mede, dat het denkbeeld was gerezen voor een algemene hulde van Jong Nederland bij het regeringsjubilé van H.M. de Koningin op 6 sept. 1938. H.M. had daar in beginsel haar goedkeuring aan gehecht.
Ook vanuit Nijmegen vertrok een delegatie met gemeentevlag, waarvan onderstaande foto getuigt. Dankzij de aantekeningen van mijn vader, kunnen alle namen en organisaties worden vermeld.

De Nijmeegse deputatie van de jeugd met de gemeentevlag, even voor het vertrek naar Amsterdam. 
De deputatie nam deel aan het jeugddefilé voor H.M. de Koningin bij gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum op 6 september 1938.

van links naar rechts:

1. mej. A. Nas    K.J.M.
2. H. Bijlard Kath.    Verkenners
3. mej. T. Delvoix    Ned. Padvindsters Gilde
4. mej. Agn. Wolf    Kath. Meisjes Jeugdwerk (achtergrond)
5. W. Blanken    Geref. Jeugdvereniging
6. F. Francissen (leider)    Kath. Verkenners (met gemeentevlag)
7. T. Remie    Vrijz. Jeugd Centrale
8. D. Thielen    De Hazenkamp
9. A.G. Leenards    Ned. Padvinders
10. Jo Lucassen    Jong Gezellen
11. T. Schoonwater    Jonge Werkman
12. Wim Binnendijk (23 jr)    Jonge Wacht
13. R. van Arkel    Chr. Jonge Mannen Vereniging

achter 2 staat een onbekende persoon, die mogelijk de delegatie uitzwaait.
achter 5 staat de onbekende chauffeur van de autobus.

op de achtergrond o.a. het pand IN D'OUDE LAECKENHAL

Nijmegen zou in 1938 in het middelpunt komen te staan van de Jonge Wacht in heel Nederland. Nijmegen was uitverkoren om hier het eerste lustrum te vieren met een Nationale Zomer Ring, ofwel de NaZoRi.

De NaZoRi der Jonge Wacht op 20 en 21 augustus 1938 in Nijmegen
 
Voorafgaande verantwoording:
Alle informatie en alle citaten zijn afkomstig uit het archief van De Gelderlander, zoals dat beschikbaar is op de site van het Regionaal Archief Nijmegen. (RAN)
De 6 foto’s zijn met toestemming van het Katholiek Documentatie Centrum Nijmegen overgenomen uit de collectie: Katholiek Leven in Beeld, welke te zien is op de site Geheugen van Nederland.
De foto’s zijn in 1938 gepubliceerd in de Katholieke illustratie.
Het Copyright berust bij het Katholiek Documentatie Centrum.

Op zaterdag 20 en zondag 21 augustus 1938 werd in Nijmegen de Nationale Zomer Ring der Jonge Wacht gehouden in het Drija-gebouw aan de Muntweg 51.
De directie van Drija had haar ‘grootse’ gebouw, dat overigens leegstond, belangeloos ter beschikking gesteld. Er werden tussen de 1400 en 1500 deelnemers verwacht; directeuren, leiders, leden en gasten.

De bedoeling van de NaZoRi was, om in eigen kring, samen de belangen van heden en toekomst van de JoWa te horen bepleiten door leiders uit hogere en eigen kringen.

In de loop van zaterdag arriveerden de deelnemers uit het hele land. Een grote hal van de Drija werd ingericht als slaapzaal en iedereen sleepte met hooi en stro, dat in een dikke laag over de vloer werd uitgespreid. Daar zouden 1000 deelnemers slapen, in groepen van 100.

Om 17.30 uur begon de officiële opening met een in carré opgestelde vlaggen-parade op het achterterrein van de Drija.
’s Avonds tussen 20.00 en 21.00 uur trekt een optocht van JW-ers in groene blouse en ‘bombazijnen’ broek met 530 vlaggen van de verschillende afdelingen en onder begeleiding van 2 muziekkorpsen van de JoWa naar de Bijleveldsingel.
Er wordt gedefileerd voor de geestelijke en burgerlijke autoriteiten van Nijmegen.
Na afloop branden er lichten in alle vlaggen en kruizen en onder luide zang en daverende muziek trekt een lichtstoet over de donkere lanen en wegen van de buitenstad via de Groenestraatkerk terug naar de Drija.

Op Zondag 21 aug., na het morgengebed van 7.00 uur, vertrok men naar het processiepark van de kerk van St. Antonius van Padua aan de Groenestraat, voor de openluchtmis.

Om 10.45 uur begon de officiële NaZoRi bijeenkomst in het Drija gebouw.
De nationaal hoofdleider, de eerw. hr. H.W.M. van den Bergh werd trouw terzijde gestaan door voormannen van de Nijmeegse JoWa.
Als gasten waren o.a. aanwezig:
- Mr. Goseling, minister van Justitie.
- eerw. hr. J.L. van Mullekom, deken van Nijmegen.
- Mr. P. v.d. Velden, loco-burgemeester.
- G. Busser, wethouder
- luit.kol. Slagter, commandant van de Koloniale Reserve
- luit.kol. Reeser, garnizoenscommandant.
- Mgr. dr. J. de Jong, aartsbisschop van Utrecht.
- Mgr. A.F. Diepen, bisschop van den Bosch.
- Mgr. Olav Smit uit Rome.

Verder waren er nog vertegenwoordigers van het Jeugdwerk, Standsorganisaties, RKF, en tal van geestelijken van allerlei bisdommen.
In de feesthal waren 600 vanen aanwezig.

De hoofdleider H.W.M. van den Bergh opende met een toespraak, waaruit hier een kort citaat volgt:
“Wij vieren feest, omdat de Jonge Wacht vooruit gegaan is, welke jongens van 12 - 17 jaar helpt vormen tot katholieke mannen; wij zijn nu klaar, wij hebben een nieuw systeem van jeugdopvoeding. Wij zijn nu klaar, de geest is goed en wij staan onvoorwaardelijk open voor elke wenk, door het Nederlands Episcopaat gegeven, om die op te volgen”.

’s Middags is er nog een bonte ring in de Wolfskuil en ’s avonds wordt afgesloten met een Pontificaal lof door Mgr. Diepen, bisschop van Den Bosch.


copyright: Katholiek Documentatie Centrum


copyright: Katholiek Documentatie Centrum


copyright: Katholiek Documentatie Centrum


copyright: Katholiek Documentatie Centrum


copyright: Katholiek Documentatie Centrum


copyright: Katholiek Documentatie Centrum

Het einde van de Jonge Wacht

Op 13 febr. 1940 werd rector van Riel in Nijmegen benoemd tot districtsdirecteur.
Ook toen Nederland door de Duitsers was bezet, bleef de JoWa aanvankelijk nog actief. Ook in Nijmegen; de foto’s uit 1941 zijn daarvan het bewijs.

In 1942 vond de bezetter het genoeg: de JoWa werd verboden en was er alleen nog plaats voor de Hitler Jugend. Na de oorlog keerde de Jonge Wacht niet meer terug.

Op 23 juli 1945 meldt de Gelderlander:
“ Het hoogwaardig Episcopaat van Nederland heeft op 9 juli 1945, inzake de jeugd beneden de 17 jaar, het besluit genomen om te komen tot één jeugdorganisatie in plaats van de huidige vier: de Jonge Wacht, de Katholieke Verkenners, de Kruisvaart en Jong Nederland. Er wordt een voorlopig bestuur samengesteld met 1 lid uit elke organisatie, dat moet leiden tot 1 organisatie vóór 1 jan. 1946 “

© Wijchen, 2 aug. 2006 / 27 nov. 2008 Theo Binnendijk
 

De geschiedenis van het Drija-gebouw aan de Muntweg 51

Op 11 april 1928 verkoopt de gemeente Nijmegen een stuk grond aan de Muntweg aan NV. Drija te Arnhem voor de bouw van een kunstzijdefabriek. De bouw moet vóór 31 dec. 1930 zijn aangevangen.

Het gebouw kwam gereed, maar zou nooit een kunstzijdefabriek herbergen.
Volgens De Gelderlander van 1 febr. 1951 bedroegen de bouwkosten 1,5 miljoen gulden, maar voldeed het gebouw niet aan de eisen die voor een kunstzijde-industrie gelden. Of dat klopt, is de vraag, Drija formuleerde dat in 1931 anders.
In dat jaar deden er geruchten de ronde over de ingebruikname; er was in Nijmegen dringend behoefte aan werkgelegenheid.
Vanuit Arnhem werd gesteld dat de fabriek er weliswaar stond maar nimmer inwendig gemonteerd was. Vanwege economische factoren zou Drija het gebouw niet in gebruik nemen en werd de mogelijkheid open gehouden om er andere bedrijven onder te brengen.

In 1932 werd door Turmac (Turkish Macedonian Tobacco Company) 1/3 deel gehuurd voor opslag. Het bedrijf had meer opslag-locaties in Nijmegen, maar de fabricage vond plaats in Zevenaar.
In 1935 ging Drija tot liquidatie over en kwam het achterterrein weer in handen van de gemeente. Een deel was nodig voor wegenaanleg, het overige deel werd betrokken bij de aanleg van de Goffert.
In de oorlogsjaren heeft de brandweer ook een deel in gebruik gehad, toen de eigen hoofdpost aan de Hertogstraat verloren was gegaan.
In 1940 kwam de schoenfabriek van Swift in het pand en later de ASW/Fasto.

terug

Reactie 1:

Wim Bongers: Geweldig die foto's van Doornroosje, ik heb van 1949 tot 1955 daar op school gezeten, was toen beter bekend als de St.Anthoniusschool Verlengde Groenestraat.

Reactie 2:

Theo Binnendijk, 17-10-2010: Ik trof op de site van www.oorloginblik.nl een filmfragment aan, dat aansluit op een foto in mijn bijdrage over de Jonge Wacht. Het betreft de foto van de Nijmeegse jeugddeputatie met gemeentevlag op de Grote Markt op 6 sept. 1938, voor hun vertrek naar de defilé t.g.v. het 40-jarig regeringsjubileum van de Koningin.
Wanneer je op genoemde site zoekterm Nijmegen opgeeft, vind je o.a. een aantal prachtige filmdocumentaties, die daar door de stichting Nijmegen blijft in beeld, zijn geplaatst. In “filmdocumentatie van Nijmegen deel 1” van W. Bult, is achteraan de viering in Nijmegen van dit regeringsjubileum te zien. Op ca. 12.30 min zie je de delegatie van de foto vertrekken vanaf het bordes van het stadhuis in de richting van de Grote Markt. Een deel van de mensen zijn herkenbaar van de foto en hebben daarmee een naam gekregen.

Reactie 3:

Ferd J.M. Pasteels, 26-07-2017: Ik was er bij: NAZORI 1938, leider in Parochie St. Antonius / Philipsdorp sinds 1937, na de oorlog Kath. Verkenners. Ben nu 97. Heb 6 foto's:

1. celebrant tijdens de ochtendmis
2. aankomst Mr. René Höppener (vertegenwoordiger R.K.Verkenners) begroet en begeleid door Br. Amantius (Bobo JoWa) uit Valkenswaard
3. Mgr. A.Diepen, bisschop van het bisdom 's-Hertogenbosch wordt ontvangen en begroet door o.a. (op de rug gezien) Drs. Peters
4. De kerk kleurt groen door de uniformen van al die JoWa-leiders tijdens het pontificaat H. Lof voorgegaan door Mgr.Diepen.    Onbelangrijk détail: met het been naast de bank: Johan Verbaken, ook leider in mijn parochie. Ik zit vlak achter hem.
5. Het podium tijdens de middag-bijeenkomst met de Aartsbisschop Mgr. J. de Jong en Bisschop A. Diepen en andere eregasten
6. De act van district Eindhoven: Arabisch Ruiterkoor
 
Aanvulling 08-08-2017: Reactie bij het herlezen van mijn melding en voor alle duidelijkheid: Parochie St.Antonius/Philipsdorp is in Eindhoven.
Volgens mij is de Jonge Wacht in juni 1941 door de Duitsers opgeheven en de Verkennerij in januari 1941. In 1941 hebben wij nog een zomerkamp gehouden, maar niet meer in uniform.
Beste groeten, Ferd Pasteels
Reactie 4:

Herman Claassens, 08-08-2017: ik ben voor de oorlog en in de oorlog lid geweest van de Jonge Wacht aan de Platenmakersstraat met als leider o.a. hopman Binnendijk. Wie kan mij hierover meer vertellen?
Reactie 5:

L. de Schepper-Rikken, 14-07-2019: Mijn vader zat in de jaren 30, waarschijnlijk vanaf de oprichting, bij de Jonge Wacht van de Antonius van Paduakerk aan de Groesbeekseweg. Ik heb daar nog een foto van, moet rond 1933 genomen zijn. Hij is van 1924. de foto is genomen aan de achterkant van de kerk aan de Van Slichtenhorststraat. Zal de foto binnenkort op de site zetten.
Reactie 6:

Laura de Schepper-Rikken, 14-12-2019: hierbij de foto van de Jonge Wacht locatie Antonius van Paduakerk Groesbeekseweg.
Ik zie nu pas dat achterop de foto staat: Installatiedag "Jonge Wacht" v. Slichtenhorststraat (patronaatsgebouw). Datum: 17-10-1937
Links vooraan, onder de vlag, mijn vader Herman Rikken. Was toen dus 12/13! Ik schatte hem jonger.
De man met de hoed is Frans Vink en helemaal rechtsachter lijkt mij een geestelijke. Er moeten dus jongens van Gisteren op staan. Helaas is dit een (slechte) kopie. Weet niet of het origineel nog ergens bij de van Gisteren's van mijn generatie is (zo tussen 1945 en 1960).
Alle kinderen van de aannemersfamilie van Gisteren zijn inmiddels gestorven.


REAGEER:

Uw aanvullingen of opmerkingen zijn welkom!
Met dit formulier kunt u (nog) geen foto's versturen. Gebruik daarvoor uw e-mailprogramma.
Opmaak kan wel, bv <b>Vet</b> of <i>cursief</i> geeft Vet of cursief.
 
onthoud dit (1 uur)